Jak zostać producentem ekologicznych warzyw?

Świadomość, że warzywa pochodzące z upraw konwencjonalnych mogą zawierać substancje szkodliwe dla zdrowia wskutek nadmiernego, a czasami wręcz niekontrolowanego stosowania nawozów i syntetycznych środków ochrony roślin, spowodowała wzrost zainteresowania produktami ekologicznymi. Wzrastający popyt na żywność ekologiczną przyczynił się do szybkiego rozwoju ekologicznej produkcji warzyw na całym świecie. Również w naszym kraju można zaobserwować rosnące zainteresowanie tym sposobem uprawy warzyw.

Ekologiczna produkcja warzyw nie jest łatwa i wymaga od producenta dużej wiedzy w zakresie przygotowania pola, właściwego następstwa roślin oraz nawożenia i ochrony. Warzywa mają bowiem bardzo duże wymagania pokarmowe i są bardzo wrażliwe na nieodpowiednią uprawę roli, zachwaszczenie oraz szkodniki i choroby. Uzyskanie plonów na poziomie zapewniającym opłacalność uprawy oraz dobrych jakościowo jest zatem o wiele trudniejsze niż w uprawie konwencjonalnej.

Zanim producent rozpocznie ekologiczną produkcję musi dopełnić niezbędnych formalności polegających na zgłoszeniu takiej działalności do wojewódzkiego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych.

Kierunek ekologia

Zgłoszenia podjęcia działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego dokonuje się na formularzu opracowanym przez Głównego Inspektora IJHARS i udostępnionym na stronie internetowej: www.ijhar-s.gov.pl w zakładce „rolnictwo ekologiczne”. Wypełniony druk należy wysłać za pośrednictwem jednostki certyfikującej (JC) do wojewódzkiego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych. Sformułowanie „za pośrednictwem jednostki certyfikującej” oznacza, że producent będzie pod kontrolą tej jednostki oraz będzie ona wydawała certyfikat na wyprodukowane produkty. Zgłoszenia można dokonywać cały rok, ale najlepiej wiosną przed siewami. Należy mieć na uwadze, że data zgłoszenia do systemu liczy się nie wcześniej niż data wpływu zgłoszenia do organu właściwego, tj. właściwego wojewódzkiego inspektoratu jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych.

Sposób postępowania:

*producent wysyła wypełnione i podpisane zgłoszenie do wybranej jednostki certyfikującej.vPodanie adresu e-mail znacznie przyspiesza otrzymanie informacji o potwierdzeniu przyjęcia zgłoszenia;

*jednostka, po weryfikacji, przekazuje skan zgłoszenia do wojewódzkiego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (lista wojewódzkich inspektoratów jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych);

* wojewódzkiego inspektora jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych rejestruje, bez zbędnej zwłoki, producenta lub grupę producentów i przesyła do jednostki i do producenta informację o przyjęciu zgłoszenia.

Od tego czasu producent zobowiązany jest przestrzegać zasad produkcji obowiązujących w systemie rolnictwa ekologicznego.

Rejestr jednostek certyfikujących w rolnictwie ekologicznym w Polsce

Stan na 15 marca 2023 r.

Po załatwieniu wszystkich formalności i podpisaniu umowy z wybraną jednostką certyfikującą producent przeprowadza dokładną analizę dotychczasowej produkcji i opracowuje plan produkcji ekologicznej we własnym gospodarstwie z uwzględnieniem posiadanego parku maszynowego, płodozmianu, sposobu uprawy roli, walki z zachwaszczeniem, doborem odmian itp. Warto również wybrać się do gospodarstwa ekologicznego specjalizującego się w ekologicznej uprawie warzyw, obejrzeć maszyny, urządzenia, pola i porozmawiać o technologii wybranych gatunków warzyw czy doborze odmian. Na terenie kraju mamy sieć ekologicznych gospodarstw demonstracyjnych, które przyjmują grupy oraz indywidualnych producentów.

Okres konwersji

Nie od razu po zgłoszeniu się do systemu rolnictwa ekologicznego gospodarstwo staje się gospodarstwem ekologicznym. W pierwszych latach przechodzi ono tzw. okres konwersji. Konwersja oznacza przejście z produkcji nieekologicznej na produkcję ekologiczną w wyznaczonym czasie, w okresie którego stosuje się przepisy dotyczące produkcji ekologicznej zawarte w rozporządzeniu 2018/848 oraz w aktach delegowanych i wykonawczych do rozporządzenia. W gospodarstwie rolnym okres ten jest potrzebny do oczyszczenia gleby z pozostałości niedozwolonych środków w produkcji ekologicznej, takich jak nawozy sztuczne, chemiczne środki ochrony roślin, zmiany konwencjonalnego materiału siewnego na ekologiczny, wprowadzenia płodozmianu ekologicznego na gruntach ornych, zmiany rodzaju nawożenia i ochrony roślin, optymalizacji warunków bytu i żywienia zwierząt oraz poprawy bioróżnorodności. Grunty przestawiane są zazwyczaj przez co najmniej 2 lata przed siewem lub sadzeniem roślin, a w przypadku upraw wieloletnich – 3 lata. Z okresu konwersji wytworzone produkty nie są uznawane za ekologiczne.

Kontrola w gospodarstwie ekologicznym

Kontrola zgodności produkcji gospodarstwa rolnego z ekologicznymi metodami produkcji odbywa się co najmniej raz w roku po uprzednim pisemnym zawiadomieniu przez jednostkę certyfikującą. Weryfikacja zgodności obejmuje kontrolę bezpośrednią na miejscu. Inspektor jednostki certyfikującej sprawdza wszystkie obiekty gospodarstwa: pola, budynki gospodarcze, magazyny, maszyny itp. oraz dokumentację dotyczącą produkcji: dowody zakupu i sprzedaży środków do produkcji, zapisy agrotechniczne, etykiety, materiały reklamowe itp. Na podstawie protokołu z kontroli jednostka certyfikująca ocenia czy gospodarstwo spełnia kryteria rolnictwa ekologicznego. Oprócz kontroli zapowiedzianych, jednostka certyfikująca może przeprowadzać kontrole niezapowiedziane. Gospodarstwo może być również kontrolowane przez wojewódzki inspektorat jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (IJHARS) oraz Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR).

Certyfikat na produkty ekologiczne

Certyfikat jest wystawiany dla określonego producenta ze wskazaniem ilości określonych produktów i czasu jego ważności. W rolnictwie ekologicznym, gdzie pełnozakresowa kontrola musi mieć miejsce nie rzadziej niż raz w roku, przyjmuje się jako okres ważności certyfikatu 12–18 miesięcy. Certyfikat, jako dokument uwiarygodniający producenta i jego produkty, stanowi przepustkę na rynek rolnictwa ekologicznego; jest okazywany każdemu zainteresowanemu zakupem ekoproduktów.

Oznakowanie produktów ekologicznych

Unijne logo rolnictwa ekologicznego jest jednym z obowiązkowych oznaczeń, które należy umieścić na opakowaniu produktów ekologicznych. Ma to zapobiec dezorientacji konsumentów, pomóc utrzymać zaufanie do żywności ekologicznej i pomagać organom w prowadzonych przez nie inspekcjach.

mgr Barbara Sazońska
Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie