Dawki nawozów wapniowych zależne są od pH gleby i  jej zwięzłości

Kwaśny odczyn gleb, jest często główną przyczyną uzyskiwania niskich plonów. Decyduje bowiem  o właściwościach gleby, jej strukturze, aktywności biologicznej i przyswajalności składników pokarmowych.

Optymalne zakresy pH uzależnione są od kategorii agronomicznej gleby, związanej z jej zwięzłością oraz zróżnicowaną wrażliwością roślin na odczyn gleby.

Na glebach lżejszych, podany w tabeli górny poziom optymalnego zakresu pH, a więc 5,5 i 6 jest  lepszy dla tych gleb i uprawianych na nich roślin, niż dolny, czyli 5,1 i 5,6.  Dla  gleb zwięźlejszych nie ma to większego znaczenia, podane zakresy można uznać za optymalne.

Zalety stosowania nawozów wapniowych można przedstawić następująco:

• wapń (także magnez) odkwasza glebę i umożliwia uzyskanie optymalnego dla wzrostu i rozwoju roślin odczynu i stabilnej gruzełkowatej struktury,

• wapnowanie gleb kwaśnych osłabia zakwaszający wpływ stosowanych nawozów mineralnych oraz zwiększa przyswajalność większości składników, zwłaszcza makroelementów i molibdenu,

• wapń ogranicza dostępność szkodliwych dla roślin metali ciężkich, w tym wolnych związków glinu, które uszkadzają korzenie i utrudniają pobieranie wody i składników pokarmowych,

• ułatwia uprawę gleb zwięzłych, które stają się luźniejsze. W lżejszych oddziałuje korzystnie na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne, co przekłada się na ich żyzność. 

Kiedy i jak wapnować

Najlepiej przed uprawkami pożniwnymi. Chodzi o to, by podczas kolejnych zabiegów wprowadzić wapń głębiej i odkwasić cały  profil glebowy. Wapnować można także w późniejszych terminach, a nawet (pod pewnymi warunkami) pogłównie oraz zimą.

Zasadą jest by wapń stosować pod przedplon, po którym będzie uprawiana roślina najbardziej wrażliwa na kwaśny odczyn. Ma to też związek z faktem, iż największa efektywność odkwaszająca  występuje zwykle w drugim roku od wniesienia Ca.

Nie zaleca się wapnowania w roku, kiedy stosowany jest obornik, gdyż wapń przyśpiesza jego rozkład i  straty N. Niewskazany jest też wysiew w tym samym terminie nawozów P i N, bowiem może skutkować  przejściem P w formę słabiej przyswajalną oraz straty N w postaci amoniaku.

W nawozach Ca-Mg większą siłę odkwaszającą wykazuje magnez (o 39 proc.). Jednak tego typu nawozy cechuje często niska aktywność odkwaszająca (reaktywność). Dotyczy to zwłaszcza grubiej zmielonych dolomitów oraz gleb, bądź okresów  z dłuższym  niedoborem wody.

Różnice w wapnowaniu gleb lekkich i zwięzłych

Wapń w większości nawozów występuje w formie: tlenkowej (CaO) i węglanowej (CaCO₃). Wapno tlenkowe (szybciej działające) zaleca się na gleby zwięźlejsze, ze względu na wysoką buforowość tych gleb, czyli ich mniejszą podatność na zmiany pH.

Na lżejszych glebach celowe jest stosowanie naturalnych, czyli węglanowych form Ca i Mg, wolniej działających, a więc łagodniejszych, choć bardziej trwałych  w odkwaszaniu. Są one też mniej podatne na straty Ca i Mg w wyniku wymywania.

Na glebach bardzo kwaśnych (pH poniżej 4) oraz zwięzłych, by osiągnąć zamierzony efekt, można jednorazowo wysiać nawet 6 t/ha czystego składnika (CaO i MgO). Jednak lepsze rezultaty daje  stosowanie jednorazowo mniejszych dawek, w węższych przedziałach czasowych.

Dotyczy to zwłaszcza gleb lżejszych, z których Ca jest łatwiej wymywany. Dlatego jednorazowe dawki nie powinny przekraczać 2 t/ha CaO na glebach bardzo lekkich, 3 t na lekkich, 3,5 t na średnich, 4 t na ciężkich i 5 t na bardzo ciężkich.

Drugą i ewentualnie trzecią dawkę zaleca się po 2-3 latach od wysiewu poprzedniej. Po uzyskaniu optymalnego pH, można ten zabieg prowadzić co 3-5 lat, częściej na glebach lżejszych.

Zalecane orientacyjne dawki wapnia (t CaO/ha) w celu doprowadzenia  pH gleby

 (w 1M KCl) do wartości optymalnych

Prof. dr hab. Czesław Szewczuk