W okresie jesiennej wegetacji niezwykle ważnym zabiegiem agrotechnicznym jest dolistne dokarmienie roślin ozimych, gdyż okres ten jest bardzo ważny w kontekście budowania przyszłego plonu. W tym czasie optymalne zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe w znacznym stopniu determinuje ich przygotowanie do niekorzystnych warunków panujących w okresie zimowym. Jesienią następuje „programowanie” i budowa przyszłego plonu ozimych form pszenicy i rzepaku.
Krzewienie jesienne pszenicy ozimej stanowi jedną z ważniejszych faz rozwojowych w uprawie tej rośliny, w której bardzo ważne jest zadbanie o dostępność składników pokarmowych. W przypadku rzepaku w okresie jesiennym roślina ta wytwarza zawiązki pędów bocznych, wiosną przekształcające się w pędy boczne, które determinują przyszły plon nasion. Bowiem im więcej roślina wytworzy pędów bocznych, tym więcej powstanie w późniejszym okresie łuszczyn. Dodatkowo optymalna zawartość w tkankach oraz komórkach roślinnych makro- i mikroelementów w momencie wchodzenia roślin w okres spoczynku zimowego stanowi jeden z kluczowych czynników wpływających na zwiększenie ich zimotrwałości.
Ważne mikroelementy w jesiennym dokarmianiu pszenicy ozimej
W okresie jesiennej wegetacji pszenicy ozimej wskazane jest dokarmianie dolistne roślin mikroelementami, które odpowiadają za prawidłowy wzrost i rozwój roślin. Spośród nich dużą rolę odgrywa miedź i mangan, a także cynk i molibden, przy czym pszenica jest szczególnie wrażliwa na niedobór miedzi. W fazie krzewienia jesiennego ważne jest jej zaopatrzenie w miedź i mangan. Miedź stymuluje krzewienie oraz zwiększa wytwarzania kłosków, a także poprawia efektywność nawożenia azotowego, a tym samym bardzo dobrze wpisuje się w strategię Europejskiego Zielonego Ładu dotyczącą ograniczenia stosowania nawozów azotowych. Jest to o tyle istotne, że Europejski Zielony Ład zakłada redukcję stosowania nawozów mineralnych o 20%.
Miedź i mangan wpływają także na poprawę zimotrwałości pszenicy ozimej oraz zwiększają jej odporność na niskie temperatury i choroby grzybowe. Mangan wpływa na zwiększenie pobierania przez pszenicę fosforu, przez co pośrednio oddziałuje na rozwój systemu korzeniowego. Pierwiastek ten stymuluje krzewienie roślin oraz wpływa na poprawę ich zdrowotności, co jest bardzo ważne w okresie jesiennej wegetacji. We wczesnych fazach rozwojowych aplikacja manganu zwiększa efektywność pobierania składników pokarmowych przez pszenicę oraz wzmaga zabiegi regulacji pokroju zbóż. Dobre zaopatrzenie pszenicy ozimej w mangan wpływa również na produkcję dużych ilości flawonoidów chroniących ją przed grzybami, insektami i chorobami. Ograniczenie presji ze strony patogenów w efekcie dokarmiania pszenicy ozimej mikroelementami bardzo dobrze wpisuje się z założenia Europejskiego Zielonego Ładu i Wspólnej Polityki Rolnej odnośnie ograniczenia stosowania pestycydów w uprawie roślin.
Nie tylko miedź i mangan
W jesiennej uprawie pszenicy ozimej ważne jest również optymalne zaopatrzenie roślin w cynk, który zwiększa ich odporność na suszę, niskie temperatury i choroby. Pierwiastek ten wpływa na gospodarkę węglowodanową oraz azotową, między innymi poprzez zwiększenie efektywności nawożenia azotowego oraz uczestniczy w metabolizmie cukrów i związków fosforowych.
W uprawie pszenicy ozimej zalecane jest również jesienne dokarmianie molibdenem, który poprawia wzrost roślin, szczególnie we wczesnych fazach rozwojowych. Wpływa to korzystnie na przygotowanie roślin do niesprzyjających warunków panujących w okresie zimowym oraz zwiększa ich odporność na czynniki stresowe. Podobnie optymalne zaopatrzenie pszenicy ozimej w żelazo poprawia ogólną kondycję roślin oraz zwiększa ich odporność na czynniki stresowe.
Ważne mikroelementy w jesiennym dokarmianiu rzepaku ozimego
W okresie jesiennym z mikroelementów w uprawie rzepaku ozimego zaleca się stosowanie boru, manganu i molibdenu. Pierwiastki te spełniają nie tylko specyficzne funkcje fizjologiczne, ale także poprawiają efektywność nawożenia rzepaku makroskładnikami. Wpływają na zwiększenie odporności roślin na różnego rodzaju stresy biotyczne i abiotyczne, co jest bardzo ważne w okresie jesiennej wegetacji rzepaku ozimego. Poprawa odporności roślin, zwłaszcza w przypadku stresów abiotycznych, umożliwia redukcję stosowanych w uprawie rzepaku pestycydów. Należy przy okazji podkreślić, że odpowiedzialne zarządzanie środkami produkcji, takimi jak pestycydy czy nawozy jest celem wspieranym w ramach Wspólnej Polityki Rolnej.
Z mikroelementów rzepak ozimy do prawidłowego wzrostu i rozwoju potrzebuje przede wszystkim boru, który sprzyja prawidłowemu wykształceniu zawiązków organów generatywnych jesienią i prawidłowemu ich rozwojowi po wznowieniu wiosennej wegetacji roślin. Ułatwia również uzyskanie przez rzepak fazy 6 – 8 liści przed okresem zimowym. Dodatkowo pierwiastek ten wykazuje zdolność tworzenia mobilnych kompleksów borowo-cukrowych, z udziałem których węglowodany transportowane są z liści do szyjki korzeniowej i systemu korzeniowego. Zagęszczenie cukrów w soku komórkowym wpływa na obniżenie tzw. krytycznego punktu zamarzania, skutkując zwiększeniem zimotrwałości.
Dokarmianie rzepaku borem przeciwdziała powstaniu zgorzeli rdzenia korzeniowego i stożka wzrostu, a także zwiększa odporność roślin na choroby. Zmniejsza pękanie łodyg rzepaku w okresie wiosennej wegetacji, co ogranicza przenoszenie składników pokarmowych oraz może być miejscem wnikania do roślin chorobotwórczych patogenów. Odpowiednie zaopatrzenie rzepaku w bor reguluje gospodarkę wodną i wapniową roślin oraz zwiększa efektywność nawożenia azotem, fosforem, potasem i magnezem.
Jesienna aplikacja manganu z kolei korzystnie wpływa na system korzeniowy rzepaku, między innymi w efekcie oddziaływania na rozwój korzeni bocznych. Pierwiastek ten bierze udział we wbudowywaniu azotu w związki białkowe oraz uczestniczy w syntezie cukrów. Dokarmianie dolistne molibdenem w okresie jesiennym zwiększa mrozoodporność rzepaku ozimego. Pierwiastek ten, podobnie jak mangan, korzystnie wpływa na gospodarkę azotową w roślinie, uczestnicząc między innymi w redukcji azotanów, a także zwiększa odporność rzepaku na choroby, suszę i niskie temperatury, szczególnie dokuczliwe w okresie jesiennym. W uprawie rzepaku ozimego ważną rolę odgrywa także cynk. Zastosowanie tego mikroskładnika w okresie jesiennym korzystnie wpływa na syntezę lignin, które biorą udział w budowie ściany komórkowej, zwiększając tym samym odporność roślin na ataki ze strony patogenów.
Zwiększenie odporności ozimych form pszenicy i rzepaku w efekcie dolistnej aplikacji mikroskładników w okresie jesiennym sprzyja zmniejszaniu stosowanych pestycydów. Jest to o tyle ważne, że producenci rolni ubiegający się o dopłaty muszą spełniać wyższe normy dobrej kultury rolnej, co zakłada Europejski Zielony Ład. W Planie Strategicznym na lata 2023 – 2027 przewidziane są dodatkowe dopłaty na prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin. Dopłaty te wiążą się między innymi z wprowadzaniem w gospodarstwach rolnych odpowiednich ekoschematów.
dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. uczelni
