Obornik stanowi cenny nawóz naturalny. Stosuje się go głównie pod rośliny o długim okresie wegetacji, dobrze reagujące na nawożenie organiczne. Wynika to z faktu, że mineralizacja związków organicznych zawartych w oborniku jest procesem długotrwałym.
Nawóz ten aplikuje się głównie pod buraki i ziemniaki, a także pod rzepak i kukurydzę, które uprawia się na silos. Zalecana dawka obornika pod buraki wynosi 35 t/ha, pod ziemniaki 30 t/ha, a w przypadku uprawy kukurydzy od 25 do 30 t/ha.
Obornik stanowi źródło makro- i mikroelementów dla roślin. Dodatkowo nawóz ten wpływa na poprawę bilansu materii organicznej w glebie. Stosowanie obornika pozwala istotnie ograniczyć zużycie nawozów mineralnych. Poza tym nawóz ten wzmaga aktywność mikrobiologiczną gleby i wpływa na poprawę jej żyzności. Stanowi to odpowiedź na wyzwania Europejskiego Zielonego Ładu, związane ze zmianą podejścia do uprawy roślin. Polega to między innymi na zwiększeniu ilości próchnicy glebowej i życia mikrobiologicznego w glebie i w efekcie tego zwiększenie możliwości zaspokajania potrzeb pokarmowych roślin poprzez procesy zachodzące w środowisku glebowym.
Średnie zawartości składników pokarmowych w jednej tonie świeżej masy obornika wynoszą: 5 kg azotu, 1,3 kg fosforu, 6 kg potasu, 3,6 kg wapnia i 1,2 kg magnezu. Poza tym z nawozem tym do gleby wnoszone jest 36 g cynku, 62 g manganu, 5,2 g miedzi, 4,8 g boru, 0,43 g molibdenu oraz 0,3 g kobaltu.
W uprawie roślin obornik można aplikować w okresie jesiennym i wiosennym, przy czym termin stosowania nawozu zależy przede wszystkim od uprawianej rośliny, a także kategorii agronomicznej gleby, ukształtowania terenu i panujących aktualnie warunków klimatycznych. Pod uprawę rzepaku obornik można zastosować w okresie letnim, z kolei pod kukurydzę w okresie jesiennym.
W uprawie buraków, które gorzej znoszą orkę wiosenną w porównaniu do ziemniaków, również lepiej zastosować jest obornik w okresie jesiennym. Na glebach ciężkich i średnich aplikacja obornika zalecana jest w okresie jesiennym. Natomiast w przypadku gleb bardzo lekkich i lekkich, zwłaszcza usytuowanych na dużych skłonach, jak również na obszarach charakteryzujących się dużą ilością opadów atmosferycznych, zalecane jest stosowanie obornika w okresie wiosennym. Przy jesiennej aplikacji obornika na tego typu glebach doszłoby do znacznych strat azotu w efekcie wymycia go w głąb profilu glebowego.
Składniki pokarmowe obecne w oborniku są udostępniane roślinom stopniowo w miarę rozkładu nawozu, stąd też jego wartość nawozową ocenia się w roku stosowania i w latach następnych. W glebach lekkich rozkład obornika następuje zwykle w ciągu 1 – 2 lat, zaś w glebach zwięźlejszych jego działanie nawozowe obserwuje się najczęściej w okresie 3 – 4 lat po zastosowaniu. Najefektywniej wykorzystują obornik te rośliny, których największe zapotrzebowanie przypada na okres najintensywniejszego rozkładu obornika.
Dostępność składników pokarmowych z obornika zależy między innymi od sposobu jego aplikacji. Ważna jest głębokość przeorania obornika, bowiem wpływa ona na tempo jego rozkładu. Na rozkład obornika ma również wpływ zwięzłość gleby, okres stosowania nawozu i stopień jego dojrzałości, czyli stopień przefermentowania nawozu. Na glebach ciężkich wskazane jest wymieszanie obornika z glebą na głębokość kilkunastu centymetrów. Należy przy tym podkreślić, że zbyt głębokie przyoranie obornika skutkuje utrudnieniem jego rozkładu. Z kolei zbyt płytkie wiąże się z przyspieszeniem jego rozkładu. Przy silnej wilgotności gleby i głębokim przyoraniu obornika może dojść do wydłużenia jego rozkładu, co związane jest z ograniczonym dostępem powietrza, mogącym skutkować gniciem, czy pojawieniem się pleśni.
Sposób aplikacji obornika na gruntach ornych należy do jednej z 8 praktyk w ramach ekoschematu Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi. Odpowiednia aplikacja obornika wpływa na ograniczenie emisji amoniaku, między innymi poprzez właściwe (odpowiednia głębokość i czas po aplikacji) wymieszanie go w glebą. Europejski Zielony Ład stawia bowiem przed rolnictwem wyzwania polegające na zmniejszeniu emisji amoniaku do środowiska. Późne przyoranie obornika poza skutkami środowiskowymi niesie również za sobą obniżenie jego wartości nawozowej.
W przypadku uprawy roślin na glebach lekkich wskazane jest stosowanie obornika w mniejszych dawkach najczęściej w odstępach dwuletnich. Na tego typu stanowiskach najczęściej głębokość przyorania średnio przefermentowanego obornika wynosi od 18 do 22 cm, co z jednej strony ogranicza nadmierną mineralizację, a z drugiej zapewnia większą wilgotność. Z kolei na glebach zwięźlejszych i zwięzłych zalecane jest przeoranie obornika na głębokości od 10 do 15 cm.
dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. uczelni