Najlepszym terminem do przeprowadzenia zabiegu wapnowania jest czas od późnej wiosny do jesieni. Niekiedy też zabieg ten można przeprowadzić w okresie wiosennym.
Zasadnicze znaczenie odgrywa wapnowanie w płodozmianie, gdyż umożliwia przygotowanie odpowiedniego odczynu gleby pod rośliny, co zwiększa efektywność wykorzystania składników pokarmowych z nawozów mineralnych. Przy ustalaniu terminu zastosowania wapnowania w płodozmianie trzeba uwzględnić wymagania roślin w odniesieniu do odczynu gleby, jak również czas przyorywania.
Skuteczność wapnowania jest największa w drugim, a nawet w trzecim roku po jego zastosowaniu. W przypadku zmianowania z roślinami wrażliwymi i bardzo wrażliwymi na kwaśny odczyn wapnowanie można stosować praktycznie pod każdą roślinę. Najlepiej jest wykonywać zabieg wapnowania pod przedplony roślin najbardziej wrażliwych. Nie należy stosować wysokich dawek wapna pod rośliny, które preferują odczyn lekko kwaśny i kwaśny.
Kiedy nie stosować nawozów wapniowych?
Przy ustalaniu terminu wapnowania należy brać pod uwagę reakcję nawozów wapniowych z innymi nawozami, które są stosowane w uprawie roślin, która może prowadzić do strat składników nawozowych. Stąd też należy unikać bezpośrednio przed zabiegiem wapnowania, ewentualnie po przeprowadzeniu tego zabiegu stosowania mocznika oraz nawozów azotowych amonowych, jak również superfosfatów i nawozów wieloskładnikowych zawierających fosforan amonu. Nie jest wskazana także aplikacja nawozów wapniowych po wcześniej zastosowanym oborniku czy gnojówce.
Z czym można mieszać wapno?
Wszystkie rodzaje wapna można mieszać w małych ilościach przed zastosowaniem z saletrą sodową, wapniową i solami potasowymi.
Jaką dawkę zastosować?
Stosowanie wapna zależy przede wszystkim od jego dawki. Duże ilości wapna powinno się stosować jak najwcześniej przed uprawą roślin i dokładnie mieszać je z glebą. Podczas aplikacji większych ilości wapna należy zastosować na glebach silnie kwaśnych 3/4 dawki w okresie jesiennym i 1/4 dawki w okresie wczesnowiosennym. Małe ilości wapna można zastosować tuż przed siewem roślin. Nie jest wskazane wysiewanie wapna na glebę bardzo wilgotną oraz podczas deszczowej pogody.
Czym wapnować?
Efektywność wapnowania zależy od formy nawozu wapniowego, a także od poprawności jego zastosowania. Nawozami szybko działającymi są nawozy wapniowe tlenkowe i wodorotlenkowe. Z kolei nawozami wolno działającymi, ze względu na słabą rozpuszczalność w wodzie, są nawozy typu węglanowego. W obrębie nawozów do odkwaszania gleb najmniejszą rozpuszczalnością charakteryzuje się wapno krzemianowe, zawierające krzemiany wapnia i magnezu.
Dokonując wyboru nawozu wapniowego należy brać pod uwagę rodzaj gleby, którą poddaje się wapnowaniu. Na gleby ciężkie wskazane jest stosowanie nawozów wapniowych i wapniowo-magnezowych szybko działających, które wpływają na szybką zmianę odczynu. W przypadku tego typu gleb nie istnieje niebezpieczeństwo gwałtownej zmiany odczynu, gdyż odznaczają się one wysoką zdolnością buforową. Nawozy te umożliwiają szybsze osiągnięcie pożądanego odczynu niż przy stosowaniu wapna węglanowego. Z kolei na gleby lekkie, zwłaszcza piaszczyste, wskazana jest aplikacja wolniej działających form węglanowych i krzemianowych. Na glebach lekkich, ze względu na ich małą zdolność buforową, istnieje niebezpieczeństwo wywołania okresowo zbyt zasadowego odczynu przy zastosowaniu wapna tlenkowego, zwłaszcza przy większych dawkach, co niekorzystnie wpływa na wzrost i rozwój roślin.
Fizyczne korzyści wapnowania gleb
Wapnowanie gleb poprawia ich żyzność, co przejawia się między innymi tworzeniem związków, które dzięki cementowaniu gruzełków uodparniają je na działanie wody, co jest niezwykle istotne na glebach ciężkich. Gleby takie, gdy są bardziej wilgotne nie ulegają zlepieniu, natomiast wysuszone nie twardnieją i nie tworzy się na nich skorupa. Przyczynia się to do łatwiejszej uprawy roślin na tego typu glebach. Wapnowanie prowadzi także do lepszej przewiewności gleb.
Nawozy wapniowe, zwłaszcza węglanowe, wpływają na zmniejszenie zawartości wolnych oraz związanych z kationami jednowartościowymi kwasów humusowych, a także wzrostu zawartości kwasów fulwowych i huminowych, które są związane z wapniem, co w konsekwencji wpływa na poprawę jakości i ilości próchnicy glebowej.
Oddziaływanie nawozów wapniowych ulega zmianom w czasie. Kwasowość gleby wyraźnie się obniża w pierwszym roku po zastosowaniu wapna. Przy aplikacji niskich dawek wapna minimum kwasowości osiąga się w drugim lub trzecim roku po zastosowaniu zabiegu. Przy stosowaniu dawek na poziomie 0,5 t CaCO3/ha, jednorazowe wapnowanie nie wiąże się z wystąpieniem większych zmian w glebie. Dawki takie mogą wpłynąć na efektywne zmiany tylko wtedy, gdy są wymieszane tylko z górną warstwą gleby, a nie z całą warstwą orną. Szybkość oraz stopień reakcji pomiędzy glebą a nawozami wapniowymi zależy od stopnia wymieszania nawozu z glebą, wilgotności gleby (w wilgotnej glebie szybkość reakcji jest większa), rodzaju nawozów wapniowych, a także od stopnia ich rozdrobnienia.
W ramach realizacji nawozowych wymogów Europejskiego Zielonego Ładu znajduje się zabieg wapnowania gleb, w przypadku którego można liczyć na wsparcie w nowej Wspólnej Polityce Rolnej. Dotyczy to rolników regularnie przeprowadzających badania gleby pod kątem odczynu oraz zasobności w przyswajalne formy składników pokarmowych. Osoby takie na podstawie uzyskanych wyników glebowych będą opracowywać oraz stosować plan nawozowy, natomiast na glebach charakteryzujących się kwaśnym lub bardzo kwaśnym odczynem wapnować je.
dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. uczelni – Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
