baner_formula_2024

Ekologiczne technologie uprawy roślin ogrodniczych

Pole, uprawiona gleba
Facebook
Twitter
LinkedIn
WhatsApp
VK
Email

Ekologiczna uprawa roślin opiera się na zasadach zrównoważonego rozwoju produkcji roślinnej bez użycia nawozów mineralnych, hormonów wzrostu roślin i innych syntetycznych substancji chemicznych. Jej celem jest uzyskanie zdrowych owoców i warzyw, wolnych od pozostałości substancji chemicznych oraz negatywnego wpływu na środowisko naturalne.

Dotychczas w uprawach ogrodniczych prowadzonych w systemie ekologicznym, a także integrowanym, stosowano nawozy oparte na oborniku i kompostach. Zróżnicowane potrzeby nawozowe roślin w zależności od ich gatunku, typu gleby oraz warunków klimatycznych spowodowały konieczność opracowania nowych technologii nawożenia w uprawach ekologicznych.

Polskie innowacje

W latach 2009–2015 w Instytucie Ogrodnictwa – PIB w Skierniewicach ustanowiono pierwszy w Polsce Symbio Bank – kolekcję pożytecznych, rodzimych mikroorganizmów glebowych, obejmującą 3500 gatunków i szczepów pożytecznych bakterii i grzybów oraz 53 000 zarodników arbuskularnych grzybów mikoryzowych. Najbardziej wartościowe szczepy pożytecznych mikroorganizmów z Symbio Banku IO-PIB służą jako komponenty bionawozów, biostymulatorów, biopreparatów do ochrony roślin, polepszaczy glebowych, kompostów i podłoży wzrostowych.

W Zakładzie Mikrobiologii i Ryzosfery IO-PIB, przeprowadzono w ostatnich latach wiele badań nad zastosowaniem pożytecznych mikroorganizmów w praktyce ogrodniczej. Wdrożenie do praktyki mikrobiologicznych technologii uprawy roślin ogrodniczych wymagało opracowania składu konsorcjów mikrobiologicznych i formulacji biopreparatów zawierających mikroorganizmy, wpływające najkorzystniej na wzrost i plonowanie roślin. Bardzo ważne jest opracowanie sposobów aplikacji biopreparatów, przy użyciu dostępnych maszyn i urządzeń oraz określenia optymalnych dawek i terminów ich stosowania w okresie wegetacji, w zależności od gatunku rośliny uprawnej oraz typu gleby.

Produkty do zadań specjalnych

Badania przeprowadzone w Zakładzie Mikrobiologii i Ryzosfery Instytutu Ogrodnictwa – PIB umożliwiły identyfikację, charakterystykę i selekcję najbardziej wartościowych szczepów mikroorganizmów, które posłużyły do opracowania konsorcjów mikrobiologicznych do zastosowań specjalnych. Wynikiem tych badań jest rozwój mikrobiologicznych technologii poprawy jakości gleb przeznaczonych pod uprawy roślin oraz gleb zdegradowanych. Wykorzystanie systemów identyfikacji i selekcji symbiotycznych mikroorganizmów stanowiło podstawę dalszego rozwoju nowoczesnych, bezpiecznych oraz przyjaznych dla środowiska i zdrowia człowieka ekologicznych metod uprawy roślin. Pierwsza w Polsce produkcja rodzimych mikroorganizmów i bioproduktów mikrobiologicznych spowodowała ich powszechną dostępność na rynku dla producentów warzyw i owoców, a także dla innych firm sektora rolno-spożywczego. Opracowane konsorcja mikroorganizmów i technologie uprawy roślin z zastosowaniem biopreparatów przyczynią się do zwiększenia wielkości i jakości plonów owoców i warzyw oraz do poprawy żyzności gleb. Konsorcja te są komercjalizowane i wdrażane we współpracy Zakładu Mikrobiologii i Ryzosfery IO-PIB z firmami nawozowymi, jako produkty handlowe z przeznaczeniem na rynek krajowy i rynki zagraniczne. W Polsce i w innych krajach wzrasta popyt na tego typu biopreparaty, które są konkurencyjne, bezpieczne, ekonomicznie opłacalne oraz skuteczniejsze, w porównaniu z istniejącymi na rynku nawozami mineralnymi i innymi chemicznymi środkami produkcji.

Rośliny ogrodnicze na polu

W ramach prowadzonych badań opracowano na bazie rodzimych, pożytecznych mikroorganizmów glebowych i produktów pochodzenia naturalnego nowe bionawozy i biostymulatory oraz środki ochrony roślin, wzbogacone mikrobiologicznie. Zarodniki symbiotycznych grzybów mikoryzowych i pożyteczne bakterie wyizolowane z ryzosfery roślin ogrodniczych i z gleb, pochodzących z ekologicznych sadów i plantacji roślin jagodowych, a także z dzikorosnących roślin sadowniczych i warzywnych (m.in. na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego, okolic Białowieży) są przechowywane w Symbio Banku IO-PIB. Należy podkreślić, że opracowanie i wdrożenie innowacyjnych technologii jest odpowiedzią na oczekiwania konsumentów żywności oraz na problemy producentów roślin ogrodniczych, stosujących w swoich uprawach systemy ekologiczny i/lub integrowany. Zastosowanie nowych technologii mikrobiologicznych przyczyni się również do rozwoju firm sektora produkcji ogrodniczej w Polsce. Technologie mikrobiologiczne uprawy roślin stwarzają możliwość rozwoju przyjaznych dla środowiska i zdrowia człowieka zrównoważonych metod produkcji roślin ogrodniczych.

Zasady uprawy gleby

Jednym z podstawowych elementów ekologicznej agrotechniki jest ochrona gleby, wód i powietrza. Uprawy powinny być prowadzone tak, aby nie zniszczyć struktury gleby i nie spowodować jej erozji oraz strat składników mineralnych. W celu zwiększenia żyzności i zachowania bioróżnorodności gleb, stosuje się nawozy organiczne, takie jak obornik, kompost i zielone nawozy. W przypadku chorób i szkodników roślin stosuje się przyjazne środowisku metody ich zwalczania, m.in. odpowiedni dobór roślin, aby zwiększyć bioróżnorodność ekosystemu, co zapobiega rozprzestrzenianiu się agrofagów. W rolnictwie ekologicznym i w każdym sposobie gospodarowania glebę należy traktować z rozwagą, tzn. dążyć do zachowania i zwiększenia jej żyzności oraz bioróżnorodności. Podczas zabiegów agrotechnicznych należy dbać o to, aby były one prowadzone właściwie, zgodnie z zasadą płytkiego odwracania wierzchniej warstwy gleby i głębszego spulchniania. Należy unikać naruszania głębszych warstw gleby, ponieważ zakłóca to jej równowagę biologiczną, wysusza, sprzyja erozji i wymywaniu składników mineralnych. Oczywiście głębokość odwracania gleby powiązana jest zarówno z głębokością siewu lub sadzenia roślin, jak i z koniecznością wymieszania nawozów czy resztek pożniwnych z glebą. W uprawach ekologicznych stosuje się głębosze, kultywatory i grubery o najróżniejszych konstrukcjach, pługi obracalne i wahadłowe, a także narzędzia wibracyjne i ich różne połączenia z innymi narzędziami i siewnikami oraz agregatami, które pozwalają na przygotowanie roli i siew roślin podczas jednego zabiegu. Warto również pamiętać o tym, aby podorywka następowała jak najszybciej po zbiorze, co zapobiega wyschnięciu i stwardnieniu gleby. Twarda gleba utrudnia bowiem utrzymanie ustawionej głębokości, co prowadzi do powstawania dużych brył gleby, a w konsekwencji do nierównego wzrostu roślin i spadku plonów. Zbrylenie gleby może być też skutkiem zbyt wczesnego rozpoczęcia prac polowych, gdy gleba jeszcze dostatecznie nie przeschła. Zabiegi uprawowe ogranicza się do niezbędnego minimum i powinny być one wykonywane z myślą o stałym podwyższaniu żyzności i bioróżnorodności gleby.

Płodozmian

Ważnym czynnikiem ekologicznej technologii uprawy roślin ogrodniczych jest płodozmian. Prawidłowo ułożony płodozmian, czyli rozplanowane na kilka lat następstwa roślin po sobie na danym polu pełni dwie istotne role. Po pierwsze, zapobiega wyeksploatowaniu i erozji gleby, wzbogaca glebę w azot, inne składniki mineralne oraz materię organiczną, wpływa dodatnio na jakość i wielkość plonu. Po drugie, ogranicza występowanie szkodników i chorób, a także reguluje zachwaszczenie. Najważniejszą rolę w płodozmianie odgrywa dobór gatunków roślin, właściwe następstwo roślin oraz długość trwania całego cyklu.

Właściwe sposoby aplikacji bionawozów w produkcji roślin są jednym z kluczowych elementów skuteczności ich działania. Wymogi ochrony środowiska naturalnego i zdrowia człowieka sprawiają, iż wielu ogrodników przekształca swoje gospodarstwa w kierunku produkcji ekologicznej. Prowadzi to do coraz szerszego stosowania biostymulatorów, bionawozów, naturalnych środków ochrony roślin i ulepszaczy glebowych. Nowe rodzaje preparatów wymagają jednak opracowania nowych technik ich aplikacji w warunkach produkcji towarowej. Stąd tak ważnym jest rozwój nowych sposobów aplikacji biopreparatów, m.in. zapewnienie odpowiednich parametrów ich stosowania, tak by nie zmniejszyć przeżywalności i wielkości populacji oraz efektywności działania pożytecznych mikroorganizmów w biopreparatach (bakterie, grzyby mikoryzowe). Stosowanie organicznych nośników dla mikroorganizmów (kwasy humusowe, vinassa, serwatka, biowęgiel, węgiel brunatny, naturalne ekstrakty roślinne, bezpieczne komposty, odpady z przemysłu rolno-spożywczego) zwiększa ich przeżywalność w glebie i skuteczność biostymulującego i ochronnego działania pożytecznych mikroorganizmów w uprawach roślin. Nowe preparaty pochodzenia naturalnego stosowane w ekologicznej produkcji owoców i warzyw w znacznym stopniu różnią się właściwościami fizycznymi od syntetycznych środków produkcji, używanych w uprawach konwencjonalnych. Nowoczesne opryskiwacze i rozsiewacze nawozów z automatyką regulacji parametrów roboczych (komputery pokładowe) umożliwiają odpowiednią aplikację preparatów w produkcji ekologicznej i w rolnictwie precyzyjnym. W celu ulepszenia rozwiązań technicznych dostosowywane są parametry pracy rozrzutników obornika oraz aplikatorów preparatów doglebowych.

W ostatnich latach można zauważyć zwiększone zainteresowanie naturalnymi i mikrobiologicznymi metodami produkcji, w tym ekologicznymi technologiami nawożenia i ochrony roślin uprawnych. Opracowanie i wdrożenie innowacyjnych technologii jest odpowiedzią na oczekiwania konsumentów żywności. Ekologiczne technologie uprawy roślin stwarzają możliwość poprawy jakości gleb oraz rozwoju przyjaznych dla środowiska, zdrowia człowieka i dobrostanu zwierząt ekologicznych i zrównoważonych metod produkcji.

prof. dr hab. Lidia Sas-Paszt – Instytut Ogrodnictwa – PIB w Skierniewicach

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Czytaj więcej

Z pola wprost do restauracji

W renomowanych restauracjach ważne jest pochodzenie produktów. W ostatnim czasie modne staje się serwowanie lokalnych specjałów, a część lokali decyduje się na

Ocena interwencji opartych na wynikach

Od lutego do października 2024 r. unijna sieć WPR, wspierana przez Europejski Punkt Informacyjny ds. Ewaluacji WPR, zorganizowała tematyczną grupę roboczą „Ocena