Biologiczne wsparcie dla zbóż i rzepaku

Rozwiązania biologiczne szturmem weszły w technologię uprawy roślin, także rolniczych jak zboża i rzepak. Trzeba jednak jasno powiedzieć – są one jedynie wsparciem, a nie mogą być podstawą technologii nawożenia i ochrony. Jednak w obliczu wycofywania chemii i ograniczeń nawożenia każde wsparcie jest cenne.

Rynek oferuje plantatorom rzepaku i zbóż coraz więcej rozwiązań biologicznych. W skrócie mówiąc są to preparaty zawierające mikroorganizmy lub organizmy żywe, a także produkty wyprodukowane w oparciu o procesy biologiczne, np. wyciągi z roślin czy metabolity mikroorganizmów.

Istnieje jeszcze niekomercyjne wsparcie biologiczne, o którym często zapomina się w czasie klasyfikacji biopreparatów – nawozy naturalne, które oprócz wnoszenia składników pokarmowych i biomasy wzbogacają glebę w mikroorganizmy. Na koniec jest jeszcze popularna w rolnictwie organicznym sfera wyciągów wyprodukowanych w gospodarstwie, np. z pokrzyw, skrzypu, wrotycza, nagietka itp. Skupmy się jednak nad tym co oferuje przemysł.

Mamy w zasadzie trzy grupy biologicznych środków do produkcji zbóż i rzepaku:

• biologiczne środki ochrony roślin;
• biologiczne środki nawozowe;
• biostymulatory nie zaliczane do żadnej z ww. grup.

Które sfinansować z ekoschematu?

Do pierwszych z dwóch z ww. preparatów, od nowego rozdania eksochematów, należą się dopłaty w ramach działania „biologiczna uprawa roślin”. Trzeba jednak zauważyć, że nie znamy jeszcze kwot jakie będą przysługiwać. Jednak na pewno będzie istotna różnica między dopłatami do tych dwóch rodzajów środków. Licząc według wskaźników za ubiegły rok, kiedy nie było jeszcze rozgraniczenia i istniał tylko ekoschemat biologiczna ochrona roślin, w którym wykorzystywać można było tylko pierwsze z trzech ww. środków, to dopłaty kształtowałyby się na poziomie:

• 300 zł/ha do mikrobiologicznych środków ochrony roślin;
• 75 zł/ha do nawozów biologicznych.

Jak będzie w tym roku – jeszcze nie wiadomo, ponieważ oprócz kursu euro wpływ na to ma zainteresowanie ekoschematami i ewentualne przesunięcia w ramach działania.

Biologiczne środki ochrony roślin (czyli te, do których było 300 zł/ha) jakie można wykorzystać w uprawie zbóż to obecnie (koniec marca 2025 r.):

• Naturalis – insektycyd zawierający bakterie Beauveria bassiana szczep ATCC 74040, ale dopuszczony w niszowych gatunkach zbóż, jak pszenica orkisz, pszenica płaskurka, pszenica twarda, pszenica samopsza i żyto jare, do zwalczania szkodników glebowych (drutowców) i wciornastków;
• Polygreen Fungicide WP – fungicyd zawierający lęgniowca (organizm grzybopodobny) Pythium oligandrum zarejestrowany w pszenicy ozimej i jarej oraz jęczmieniu jarym przeciwko fuzariozie kłosów;
• Serifel – fungicyd zawierający bakterie Bacillus amyloliquefaciens szczep MBI600 także zarejestrowany w niszowej pszenicy orkisz przeciwko mączniakowi prawdziwemu.

Dużo lepiej wygląda rejestr mikrobiologicznych środków ochrony roślin zarejestrowanych w rzepaku ozimycm. Mamy tutaj następujące środki (stan na koniec marca 2025 r.):

• BioDor Pro – insektycyd zawierający bakterie Bacillus thuringiensis var. aizawai szczep ABTS-1857 w celu zwalczania gąsienic uszkadzających liście (w rzepaku będą to np. gąsienice tantnisia krzyżowiaczka czy piętnówek, ale już nie larwy gnatarza czy pchełki rzepakowej, ponieważ nie są to gąsienice);
• Florbac – insektycyd zawierający bakterie jak wyżej Bacillus thuringiensis var. aizawai szczep ABTS-1857 o identycznym zakresie rejestracji;
• Integral Pro – fungicyd zawierający bakterie Bacillus amyloliquefaciens szczep MBI600 do zwalczania suchej zgnilizny kapustnych, a jednocześnie zmniejszający szkodliwość pchełki rzepakowej i pchełek ziemnych;
• Lalstop Contans WG (dawniej Contans WG) – fungicyd zawierający grzyb Coniothyrium minitans, który niszczy sklerocje sprawcy zgnilizny twardzikowej w glebie;
• Naturalis – insektycyd zawierający bakterie Beauveria bassiana szczep ATCC 74040 do zwalczania m.in. mączlików, wciornastków czy szkodników glebowych (drutowców);
• Polygreen Fungicide WP – fungicyd zawierający lęgniowca Pythium oligandrum do zwalczania zgnilizny twardzikowej i suchej zgnilizny kapustnych;
• Rhapsody – bakteriocyd i fungicyd w jednym zawierający bakterie Bacillus amyloliquefaciens (dawniej subtilis) szczep QST 713 do zwalczania zgnilizny twardzikowej;
• Serenade ASO – bakteriocyd i fungicyd zawierający jak wyżej bakterie Bacillus amyloliquefaciens (dawniej subtilis) szczep QST 713 – o identycznym zakresie rejestracji;
• Serifel – fungicyd zawierający bakterie Bacillus amyloliquefaciens szczep MBI600 zarejestrowany do zwalczania zgnilizny twardzikowej;
• XenTari WG – Insektycyd zawierający bakterie Bacillus thuringiensis var. aizawai szczep ABTS-1857 do zwalczania gąsienic uszkadzających liście;
• Xilon – fungicyd zawierający grzyb Trichoderma asperellum szczep T34 do zwalczania zgnilizny twardzikowej.

Biologia w celu odżywiania zbóż i rzepaku

Znacznie bogatszy jest rejestr nawozowych produktów mikrobiologicznych, na które można uzyskać dopłatę w ramach eksochematu. Rejestr taki prowadzi IUNG – PIB w Puławach i jest dostępny na stronie IUNG (na dzisiaj nie ma jednolitego adresu, ponieważ plik pdf z rejestrem jest aktualizowany i zawiera co rusz inny adres, dlatego najlepiej w wyszukiwarce wpisać hasła: IUNG + wykaz nawozowych produktów mikrobiologicznych + wykaz npm).

Na koniec marca 2025 r. wykaz ten zawierał już prawie 300 pozycji i jego objętość rośnie z tygodnia na tydzień (boom wpisów nastąpił po ujęciu tych produktów w ramach eksochematu). Niestety nie ma tam wykazu gatunków roślin, w których produkty są dopuszczone, a jedynie ogólnikowe stwierdzenia np. „rośliny polowe”. Można jednak śmiało stwierdzić po analizie ich etykiet, że większość z wpisem „polowe” ma w zakresie stosowania zboża (i często także rzepak). Jednak uzyskanie dopłaty wiąże się ze spełnieniem wymagań formalnych – zastosowany środek musi mieć wpisany dany gatunek lub grupę gatunków do etykiety.

Trzeci grupa, czyli biostymulatory nie ujęte jako nawozowe produkty mikrobiologiczne czy mikrobiologiczne środki ochrony roślin, mają często podobne działanie, choć nie zostały przez ich producentów wpisane do żadnej w powyższych grup.  Mało tego – często mają one identyczny skład mikrobiologiczny jak te wpisane. Różnica zatem tylko biurokratyczna, ale na nie, w związku z tym, nie przysługuje dopłata z ekoschematu.

Tomasz Czubiński