Założenia dobrej praktyki rolniczej nie są niczym nowym dla producentów warzyw. Pozwalają wyprodukować bezpieczną żywność przy wykorzystaniu wszelkich możliwych metod, które przyczyniają się zarazem do ograniczenia wpływu uprawy na środowisko.
Doskonałym przykładem rozsądnego podejścia do produkcji jest gospodarstwo Damiana Micyka, który uprawia warzywa w małopolskiej Szarkówce. Gospodarz dużą uwagę skupia na biologicznych metodach poprawy właściwości gleby, ograniczania presji ze strony chorób czy szkodników, a także wzmocnienia naturalnych mechanizmów obronnych i zwiększenia zdrowotności roślin. Metody, stosowane przez producenta przez lata potwierdziły swoją skuteczność i pozwalają mu uzyskiwać bardzo wysokie plony o pożądanych parametrach jakościowych.
Dbałość o glebę
Przygotowując się do uprawy szczególną uwagę, zdaniem D. Micyka, należy skupić na glebie i jej właściwościach. Wsparciem w tym zakresie są okresowe analizy chemiczne, które umożliwiają określenie zasobności podstawowych mikro- i makroskładników. Zabieg ten pozwala zaplanować odpowiednie nawożenie, co jest kluczowe w kontekście uzyskania optymalnych plonów, a także dbałości o środowisko naturalne. Bardzo istotne są również analizy mikroorganizmów występujących w glebie, a także zawartości próchnicy. Na podstawie otrzymanych wyników plantator uzupełnia niedobory, stosując w pierwszej kolejności nawozy organiczne, a następnie mineralne. Należy pamiętać, że utrzymanie odpowiedniej kondycji gleby wymaga regularnych prac. W każdym sezonie bardzo ważne jest stosowanie preparatów humusowych, czyli produktów opartych na węglu organicznym, poprawiających właściwości powietrzno-wodne gleby oraz jej strukturę i podnoszących zdolność do namnażania się mikroorganizmów. Ich populacja odgrywa bardzo istotną rolę w produkcji warzyw. Niektóre gatunki poprawiają przyswajalność składników pokarmowych przez rośliny, zwiększając zarazem ich odporność, jednak jest znacznie więcej zalet wynikających z ich wykorzystania. Z tego względu gospodarz co roku stosuje preparaty, które zawierają mikroorganizmy. Szczególnie cenione przez producenta są bakterie Azotobacter, zdolne do diazotrofii, czyli przyswajania azotu z atmosfery. Ogranicza to zużycie azotu w formie nieorganicznej o około 30%, co wiąże się z redukcją kosztów, a także przyczynia się do ochrony środowiska. Bardzo istotny jest również dobór odpowiednich upraw na danym stanowisku oraz zachowanie prawidłowego płodozmianu, co przeciwdziała zmęczeniu gleby. Gospodarz nierzadko decyduje się też zrezygnować z uprawy warzyw na określonych stanowiskach na korzyść roślin miododajnych, które wprowadzają do gleby dużą ilość materii organicznej. Odpowiednio dobrane mieszanki nasion zapobiegają jednocześnie występowaniu patogenów chorobotwórczych, takich jak kiła kapusty, a także szkodników, wśród których dużym zagrożeniem są nicienie.
Produkcja musi być zaplanowana
W kwestii doboru odmian plantator decyduje się na te, które najlepiej dostosowane są do warunków panujących w jego regionie produkcyjnym. Zwraca przy tym uwagę na odmiany, które wyróżnia wysoka odporność na napotykane dotychczas choroby. Rośliny, które nie będą podatne na zagrożenia ze strony patogenów, będą wymagały mniej intensywnej ochrony chemicznej. Dzięki temu, niższe będą koszty produkcji i negatywny wpływ na środowisko naturalne. Warto przy tym wspomnieć o znaczeniu jakości materiału siewnego. Plantator zaopatruje się w nasiona u sprawdzonych i wykwalifikowanych dostawców.
Te same zasady dotyczą rozsady. Zwrócenie się do profesjonalnych firm, które zajmują się jej produkcją gwarantuje, że rośliny mają wysoką zdrowotność i nie są źródłem chorób oraz szkodników.
Sprawność techniczna maszyn
W każdym gospodarstwie podstawą są wykorzystywane na co dzień maszyny, bez których produkcja byłaby obecnie nieopłacalna. Dlatego warto dbać o nie regularnie. W przypadku ciągników rolniczych, oprócz stanu wizualnego, warto skupić się na stanie technicznym. Okresowa wymiana olejów, smarów oraz filtrów jest obowiązkowa. Dobrą praktyką jest również dezynfekcja maszyny, szczególnie w przypadku zagrożenia ze strony patogenów, które występują na poszczególnych plantacjach. Kwestia ta jest bardzo istotna w zagłębiach produkcyjnych. W przypadku opryskiwaczy polowych podstawą jest z kolei ich sprawność techniczna, która powinna zostać zweryfikowana w trakcie okresowych badań. Maszyna powinna mieć także odpowiednią liczbę rozpylaczy, które są dobrane do potrzeb danego zabiegu. Przyczynia się to do precyzyjnej aplikacji środków ochrony roślin i nawozów płynnych, przez co efektywność zabiegów będzie wyższa. Opryskiwacz polowy należy również skalibrować, co D. Micyk wykonuje co najmniej trzykrotnie w sezonie. Kontroli poddawane są w tym przypadku wydajność rozpylaczy i ich stan techniczny, a także szczelność. W okresie zimowym, gdy maszyna narażona jest na oddziaływanie niskich temperatur, warto zabezpieczyć ją przez aplikację specjalnie dostosowanego płynu na bazie glikolu. Przeglądu wymagają także pozostałe maszyny, które są eksploatowane przez cały sezon wegetacyjny.
Ochrona i nawożenie
Istotnym aspektem w przypadku nawożenia są potrzeby danej odmiany. Znając okres wegetacji, a także zagęszczenie, istnieje możliwość precyzyjnego zaplanowania zabiegów. Dawki nawozów posypowych dobierane są na podstawie wymagań danej rośliny oraz przeprowadzonej wcześniej analizy i spodziewanego plonu. Przed siewem gospodarz aplikuje dawkę nawozu, która jest potrzebna roślinie do rozpoczęcia wzrostu. Pozostała część składników pokarmowych dostarczana jest w trakcie wegetacji. Wszelkie prace uzależnione są rzecz jasna od warunków pogodowych, co zapobiega wymywaniu nawozów z gleby. W przypadku ochrony roślin przed chorobami i szkodnikami istotną kwestią, jak podkreślał producent z Szarkówki, jest budowanie naturalnej odporności już w początkowych fazach rozwoju. Stosując odpowiednie składniki pokarmowe, biostymulatory, aminokwasy, a także preparaty pobudzające systemy obronne roślin, istnieje możliwość utrzymania wysokiej zdrowotności przez cały sezon. Wykorzystanie konwencjonalnych środków ochrony roślin jest dzięki temu ograniczone. Populacja szkodników jest natomiast nieustannie monitorowana z wykorzystaniem pułapek lepowych i feromonowych. W przypadku, w którym próg szkodliwości zostanie przekroczony, podejmowana jest decyzja o przeprowadzeniu zabiegu. Istotna jest przy tym wiedza o cyklu rozrodczym i fizjologii danego szkodnika. Substancja powinna być dobrana w taki sposób, żeby ograniczyć ryzyko rozwinięcia odporności. Jak wskazuje Damian Micyk, wyjątkowo skuteczne okazują się biologiczne preparaty, które zawierają pożyteczne organizmy, będące naturalnymi wrogami określonych szkodników. Zarówno w przypadku zabiegów ochrony, jak i nawożenia dolistnego gospodarz wykorzystuje wodę zdemineralizowaną, którą uzyskuje dzięki filtrom odwróconej osmozy. Proces ten pozwala uzyskać skuteczność na poziomie 95–98%. Dobrym rozwiązaniem są również preparaty na bazie oligomerów terpenowych, dzięki którym substancja czynna jest uwalniana stopniowo, nawet przez okres 48 h. Przyswajalność danych składników pokarmowych można z kolei poprawić przez dodanie aminokwasów.
Zbiór i przechowywanie warzyw
Etap zbiorów uzależniony jest od pogody. Producent z Małopolski stara się dobrać odpowiedni termin, w którym przeprowadzane prace nie przyczynią się do powstania niekorzystnych zmian w strukturze gleby. Z kolei wśród największych zagrożeń, które napotykane są podczas przechowywania, wyróżnić można zgniliznę twardzikową. Zagrożenie należy zacząć redukować już na etapie zakładania plantacji. Gospodarz stosuje w tym celu pożyteczne grzyby Trichoderma harzianum T-22. Kolonizują one system korzeniowy roślin, gdzie konkurują z patogenami o przestrzeń i zasoby, ograniczając zarazem zagrożenie z ich strony. Istotnym zabiegiem w celu uniknięcia problemów na etapie przechowywania jest również dezynfekcja skrzyń oraz przestrzeni magazynowej, do czego producent wykorzystuje preparaty biologiczne. Zebrany plon jest ponadto nieustannie monitorowany. W przypadku wystąpienia infekcji niektóre partie są utylizowane. Taki zabieg pozwala ograniczyć rozwój choroby, a co za tym idzie straty.
Jakub Dobrosz
