Badanie odczynu gleby często jest tylko potwierdzeniem naszych przypuszczeń dotyczących pH. Czasem jednak obala pogląd, co do którego byliśmy święcie przekonani. Dlaczego warto i jak badać pH?
Odczyn gleby jest parametrem, który opisujemy słownie. Zatem może on być bardzo kwaśny, kwaśny, lekko kwaśny, obojętny czy zasadowy. Jednak miarą jego jest pH, czyli ujemny logarytm stężenia jonów wodorowych. Większość rolników wie, że odczyn obojętny to pH 7,0. Wartości poniżej 7,0 świadczą o większej ilości jonów wodorowych, a zatem odczyn dąży w kierunku kwaśnego, a powyżej tej liczby, to odczyn zasadowy.
W naszych warunkach z racji klimatu, ale przede wszystkim skał, z których powstały gleby oraz na skutek uprawy o setek lat roślin i ich nawożenia, gleby mają tendencję do zakwaszania. Jedynie w niektórych rejonach Polski, gdzie gleby powstały z wapieni, np. podlubelskie rędziny czy małopolskie gleby wapienne, tendencja powinna być odwrotna, choć nie zawsze tak jest. Gleboznawcy wskazują na gleby o podłożu wapiennym, które w warwie próchnicznej są kwaśne. To jeden, choć nie najważniejszy z dowodów, dla których warto badać glebę i jej pH.
Różne metody badania pH
Odczyn gleby lub bardziej precyzyjnie – wartość pH, można zbadać samodzielnie. Zwykle jest to proste badanie gleby w jej naturalnym roztworze lub w wodzie. Do badania tego służą mniej lub bardziej zaawansowane mierniki elektroniczne czy stary i wypróbowany sposób jakim jest pH-metr Helliga.
Są to na pewno szybkie metody i zwykle dość tanie. Dają one nam informację o aktualnym pH. Nie są one jednak pozbawione wad, ponieważ nie informują o tendencji gleby do zmiany odczynu. Aby zdobyć tę informację należy zbadać pH w 1-molowym KCl.
Badanie pH próbki gleby w odczynniku jakim jest 1-mlowy KCl umożliwia „wypchnięcie” z kompleksu sorpcyjnego związanych tam jonów wodoru. Zatem jeśli one tam są w znacznej ilości, to odczyt pH tą metodą pokaże niższe pH niż badanie w wodzie. Jeśli zatem różnice między pH w wodzie i w 1-M KCl są duże, to wiemy, że gleba może w perspektywie dość krótkiego czasu zakwasić się i mamy problem dla kolejnych upraw.
Gdzie tkwią oszczędności?
Czy badanie pH pozwoli na oszczędności, zwłaszcza jeżeli wynik wskazuje na konieczność inwestycji w wapno? Pozornie wydaje się, że nie, gdyż stwierdzenie niskiego pH generuje koszty. Czasem zdarza się jednak, że objawy na roślinach wskazują na kwaśną glebę, a badanie obala to przypuszczenie. Wówczas zaoszczędzimy bezpośrednio na wapnie, choć trzeba ponieść koszty szukania innej przyczyny i jej likwidacji.
Oszczędność jednak jest możliwa także w przypadku stwierdzenia zbyt niskiego pH. Wynika ona z prostej przyczyny – poznanie tej wartości umożliwia precyzyjne dawkowanie wapna. Dawki te wynoszą w zależności od gleby:
- bardzo lekka przy pH do 4,0 – 3,0 t/ha CaO;
- bardzo lekka przy pH 4,0–4,5 – 2,0 t/ha CaO;
- bardzo lekka przy pH 4,6–5,0 – 1,0 t/ha CaO;
- bardzo lekka przy pH ponad 5,0 – 0,5 t/ha CaO jako wapnowanie podtrzymujące;
- lekka przy pH do 4,5 – 3,5 t/ha CaO;
- lekka przy pH 4,5–5,0 – 2,5 t/ha CaO;
- lekka przy pH 5,1–5,5 – 1,5 t/ha CaO;
- lekka przy pH ponad 5,5 – 0,5 t/ha CaO jako wapnowanie podtrzymujące;
- średnia przy pH do 5,0 – 4,5 t/ha CaO;
- średnia przy pH 5,0–5,5 – 3,0 t/ha CaO;
- średnia przy pH 5,6–6,0 – 1,7 t/ha CaO;
- średnia przy pH 6,1–6,5 – 1,0 t/ha CaO;
- średnia przy pH ponad 6,5 – 0,5 t/ha CaO jako wapnowanie podtrzymujące;
- ciężka przy pH do 5,5 – 6,0 t/ha CaO;
- ciężka przy pH 5,5–6,0 – 4,0 t/ha CaO;
- ciężka przy pH 6,1–6,5 – 2,5 t/ha CaO;
- ciężka przy pH 6,6–7,0 – 1,5 t/ha CaO;
- ciężka przy pH 7,1–7,2 – 0,5 t/ha CaO jako wapnowanie podtrzymujące.
Tomasz Czubiński
