Mimo, że fasola szparagowa jest rośliną, której okres wschodów w odpowiednich warunkach nie jest bardzo długi a rośliny odznaczają się szybkim wzrostem, warto przyłożyć się do zaplanowania jej ochrony przed chwastami, aby uniknąć strat w plonie. W planie ochrony należy uwzględnić kilka czynników, m.in. to czy fasola uprawiana jest jako pierwszy gatunek na danym stanowisku w sezonie, czy jako poplon oraz jakie herbicydy stosowano w uprawie poprzedzającej.
Fasolę szparagową w uprawie gruntowej wysiewa się sukcesywnie od początku maja do połowy lipca, zależnie od odmiany i planowanego terminu zbioru. Fasola jest rośliną ciepłolubną i powinna być wysiewana w dobrze ogrzaną, ale nie nadmiernie przesuszoną glebę. Wschody fasoli (po 7–14 dniach od siewu) powiązane są z warunkami cieplnymi i wilgotnościowymi. Na polach, gdzie większość chwastów zniszczono zabiegami mechanicznymi lub w uprawie poplonowej po wcześnie zebranych innych roślinach dobrze zakrywających liśćmi powierzchnię i odchwaszczanych herbicydami zachwaszczenie może być nieznaczne, wtedy chwasty mogą nie być groźne dla fasoli do czasu wytworzenia 1, 2 par potrójnych liści. Jednak w fasoli szparagowej, przeznaczonej dla przetwórstwa, zbieranej jednorazowo mechanicznie, lepiej jest likwidować chwasty już od początku jej wschodów, bo liczba chwastów wschodzących równolegle z fasolą może wynosić kilkadziesiąt do kilkuset na 1 m2, zwłaszcza z późniejszych terminów siewu. Są to między innymi szarłat szorstki, komosa biała, żółtlica drobnokwiatowa, których 5–8 sztuk na 1 m.b. rzędu, nieusuniętych odpowiednio wcześnie, może obniżyć plon o około 50%.
Najgroźniejsze chwasty
Z chwastów jednoliściennych największym zagrożeniem jest chwastnica jednostronna, której już 2–3 sztuki/m2 zmniejszają plon. Chwasty ukazujące się po 4–5 tygodniach od siewu, gdy międzyrzędzia są częściowo zakryte liśćmi fasoli, a także w odmianach szybko rosnących są mniej niebezpieczne. Może nie być strat w plonie fasoli rosnącej bez chwastów od wschodów przez około 1/3 okresu wegetacji. Chwasty dwuliścienne dorastające do 20 cm mogą zredukować plon o ponad 20%, a przerastająca ponad łan: komosa biała, szarłat szorstki i poziewnik szorstki – komplikują zbiór. Na zachwaszczonej plantacji utrudnione jest też opryskiwanie środkami zwalczającymi choroby i szkodniki. W tym roku wiele chwastów przetrwało zimę, a gatunki zimujące, jak: chaber bławatek, fiołek polny, maruna bezwonna, przytulia czepna, tobołki polne, gwiazdnica pospolita, jeżeli nie zostały uszkodzone wiosną przez nocne przymrozki do terminu siewu fasoli były dobrze rozwinięte. W niektórych rejonach Polski już w końcu lutego można było zaobserwować kwitnący tasznik pospolity, jasnotę purpurową, czy gwiazdnicę pospolitą. Wiele powszechnie występujących gatunków ma formy jare i ozime, wschodzące i kwitnące w różnych okresach roku (np. tobołki polne, gwiazdnica pospolita, tasznik pospolity, jasnota różowa i purpurowa). Jasnoty kiełkują, kwitną i owocują niemal przez cały rok, przy czym jasnota purpurowa zimuje lepiej i wiosną przeważnie pojawia się wcześniej niż różowa. Na niektórych plantacjach fasoli, zwłaszcza uprawianej na glebach gliniasto–piaszczystych, słabo kwaśnych i zasobnych w składniki pokarmowe, może występować psianka czarna. Jest to chwast jednoroczny, ciepłolubny, pojawiający się wiosną. Nieusunięty wcześnie po wschodach, może osiągnąć wysokość do 60 cm. Kwitnie od czerwca do października. Minimalna temperatura jego kiełkowania to 10–12°C, a optymalna 24–26°C. Oznacza to, że w największej liczebności może pojawiać się po połowie okresu wegetacji i w pobliżu zbioru. Zanieczyszczenie plonu fasoli psianką pogarsza jego jakość, ponieważ jest to roślina trująca. Można przypuszczać, że na polach, gdzie fasola jest często uprawiana, występują biotypy psianki uodpornionej na zalecane herbicydy, niereagujące na zastosowane środki.
Rola płodozmianu i niechemiczne metody regulacji zachwaszczenia
Fasolę należy uprawiać na polach w dobrej kulturze, jak najmniej zachwaszczonych. Są to często stanowiska po niektórych roślinach rolniczych odchwaszczanych chemicznie. Jednak nie mogą to być pola, gdzie stosowano długo zalegające w glebie herbicydy, których następcze działanie może uszkadzać fasolę. Po zastosowaniu w rzepaku środków, w których skład wchodzi chlopyralid + pikloram + aminopyralid (np. Astor 360 SL, Navigator 360, Cleravo Flex, Iguana) lepiej fasoli nie uprawiać. Stąd spośród herbicydów zalecanych do odchwaszczania przedplonów, po których planuje się uprawę fasoli trzeba wybierać te krótko zalegające w glebie, zapoznając się z informacjami o następczym działaniu podanymi w etykietach.
Wiosną ze względu na późny termin siewu fasoli można zmniejszyć zachwaszczenie zabiegami uprawowymi (np. bronowaniem). Ostatni zabieg zwalczający chwasty i przygotowujący rolę do siewu można wykonać agregatem uprawowym. Fasolę wysiewa się w rzędy odległe nie mniej niż 40–45 cm. Rozstawa rzędów i krótki okres od siewu do wschodów umożliwiają wczesne prowadzanie uprawek międzyrzędowych, uzupełnione ręcznym pieleniem rzędów. Odchwaszczać trzeba jak najpłycej, co 2–4 tygodnie, do czasu zakrycia międzyrzędzi używając np. noży kątowych i gęsiostópek, a gdy fasola jest dobrze ukorzeniona pielnika zapatrzonego w gwiazdy pielące. Przewidując tylko mechaniczne zwalczanie chwastów – bez stosowania herbicydów – odległości między rzędami roślin należy dostosować do rozstawy kół ciągnika i posiadanych narzędzi pielęgnacyjnych do uprawek międzyrzędowych. Uprawki te nadmiernie przesuszają glebę, nie niszczą natomiast skutecznie chwastów w rzędach roślin, ponadto po każdym zabiegu chwasty odrastają. Stąd powinno się ich robić możliwie jak najmniej. Jednak mogą one być uzupełnieniem ochrony przed chwastami, gdy herbicydy podziałają nieskutecznie lub powierzchnia gleby jest zagęszczona po silnych opadach i wymaga rozluźnienia, napowietrzenia oraz zerwania skorupy glebowej. Inne niechemiczne metody, np. ściółkowanie agrowłókninami i siew, w zniszczone mechanicznie przed siewem ściółki z różnych roślin, czy też wykładanie ich w międzyrzędziach nie mają większego znaczenia na plantacjach produkujących surowiec do przemysłu przetwórczego. Można z nich korzystać uprawiając fasolę w gospodarstwach ekologicznych, gdzie nie można używać herbicydów.
prof. dr hab. Adam Dobrzański – Skierniewice
