W sierpniu 2022 roku Komisja Europejska zatwierdziła, przedstawiony przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027. W ramach PS WPR realizowany będzie system tzw. „zielonej architektury” obejmujący wzajemnie uzupełniające się wymogi obowiązkowe oraz dodatkowe zachęty do stosowania praktyk rolniczych korzystnych dla środowiska i klimatu (ekoschematy).
Na etapie konsultacji założeń PS WPR zdecydowano także, przeznaczyć dodatkowo 30% środków finansowych z filaru II na wsparcie działań w filarze I. W rezultacie budżet przeznaczony na realizację działań w ramach I filaru, w tym przede wszystkim płatności bezpośrednie wynosi 17,3 mld Euro. Co najmniej 25% środków finansowych zostanie przeznaczone na finansowanie ekoschematów.
Warunkowość i ekoschematy
Obowiązkowy system warunkowości w okresie programowania 2023-2027 łączy dwa elementy WPR 2014-2020 tj. zasadę wzajemnej zgodności i zazielenienie. Tak jak dotychczas w ramach zasady wzajemnej zgodności, w warunkowości będą obowiązywały normy dobrej kultury rolnej, zgodnej z ochroną środowiska (DKR) poszerzone o nowe elementy i wymogi podstawowe w zakresie zarządzania (SMR).
Drugim elementem zielonej architektury są ekoschematy – dobrowolne dla rolników systemy na rzecz klimatu i środowiska realizowane w cyklu rocznym, deklarowane na etapie składania wniosku o przyznanie płatności.
W ramach ekoschematów wprowadzono 6 interwencji oraz 8 praktyk:
- Obszary z roślinami miododajnymi
- Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi:
- Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt;
- Międzyplony ozime / wsiewki śródplonowe;
- Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy i wariant z wapnowaniem;
- Zróżnicowana struktura upraw;
- Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji;
- Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo;
- Uproszczone systemy uprawy;
- Wymieszanie słomy z glebą.
- Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych
- Dobrostan zwierząt (rozszerzony o nowe grupy zwierząt kwalifikujące się do płatności)
- Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin
- Biologiczna ochrona upraw
W przypadku ekoschematu 2 oraz grup zwierząt: bydło i trzoda w ramach ekoschematu 4, zastosowano system punktowy. W pozostałych przypadkach określono stawki płatności za realizacje określonych działań na rzecz klimatu i środowiska.
Rodzaje płatności w 2023 roku
- Podstawowe wsparcie dochodów przyznawane rolnikowi spełniającemu ww. wymogi przyznania pomocy, po złożeniu wniosku o przyznanie płatności – system eWniosekPlus.
- Przejściowe wsparcie krajowe tj.
- 2.1 Uzupełniająca płatność podstawowa jest przyznawana rolnikowi do powierzchni: upraw roślin określonych w przepisach, uprawianych w plonie głównym oraz gruntów ornych, na których nie jest prowadzona uprawa roślin.
- 2.2 Płatność niezwiązana do tytoniu jest przyznawana rolnikowi, jeżeli:
- spełnia warunki do przyznania podstawowego wsparcia dochodów i złożył wniosek o jego przyznanie;
- w dniu 31 grudnia 2018 r. był wpisany do rejestru producentów surowca tytoniowego, o którym mowa w art. 40 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o organizacji niektórych rynków rolnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 185 i 1370); w 2017 r. lub w 2018 r. był stroną umowy kontraktacji lub umowy na uprawę tytoniu
- Płatność redystrybucyjna jest przyznawana rolnikowi, jeżeli łączna powierzchnia gruntów będących w posiadaniu tego rolnika objętych obszarem zatwierdzonym do podstawowego wsparcia dochodów jest nie większa niż 300 ha.
Płatność redystrybucyjna przysługuje do powierzchni gruntów: położonych na obszarze zatwierdzonym do podstawowego wsparcia dochodów jednak nie większej niż 30 ha
- Płatność dla młodych rolników jest przyznawana rolnikowi, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:
- ma nie więcej niż 40 lat w pierwszym roku ubiegania się o płatność dla młodych rolników;
- kieruje gospodarstwem, to znaczy prowadzi działalność rolniczą w gospodarstwie osobiście (podejmuje decyzje), na własny rachunek i we własnym imieniu, ponosi koszty i czerpie korzyści w związku z prowadzeniem tej działalności;
- posiada co najmniej:
- a) wykształcenie zasadnicze branżowe, średnie branżowe, średnie lub zasadnicze zawodowe w rozumieniu przepisów prawa oświatowego, lub
- b) 3-letni staż pracy w rolnictwie, przy czym za staż pracy w rolnictwie uznaje się okres liczony do dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy, w którym wnioskodawca:
- podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie jako rolnik lub domownik lub ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności rolniczej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), lub
- był zatrudniony w gospodarstwie na podstawie umowy o pracę, na stanowisku związanym z prowadzeniem produkcji rolnej.
Płatność dla młodych rolników jest przyznawana do powierzchni gruntów będących w posiadaniu rolnika objętych obszarem zatwierdzonym do podstawowego wsparcia dochodów, jeżeli rolnik ten po raz pierwszy rozpoczyna działalność rolniczą w gospodarstwie, jako kierujący tym gospodarstwem, lub rozpoczął działalność rolniczą w gospodarstwie w ciągu pięciu lat przed pierwszym złożeniem wniosku o płatność dla młodych rolników.
Płatność dla młodych rolników jest przyznawana danemu rolnikowi za nie więcej niż 5 kolejnych lat, z tym że ostatnia płatność dla młodych rolników może być przyznana za 2027 r
- Płatności związane z produkcją są przyznawane do:
- powierzchni użytków rolnych będących w posiadaniu tego rolnika, na których uprawia w plonie głównym rośliny strączkowe na nasiona, rośliny pastewne, ziemniaki skrobiowe, buraki cukrowe, pomidory, chmiel, truskawki, len lub konopie włókniste;
- do zwierząt gatunków: bydło domowe (Bostaurus), owca domowa (Ovis aries) lub koza domowa (Capra hircus) spełniających określone wymogi odnośnie wieku i liczby zwierząt
- Płatności w ramach ekoschematów są przyznawane rolnikowi do:
- obszarów z roślinami miododajnymi;
- rolnictwa węglowego i zarządzania składnikami odżywczymi;
- integrowanej produkcji roślin;
- biologicznej ochrony upraw;
- retencjonowania wody na trwałych użytkach zielonych,
- dobrostanu zwierząt,
po spełnieniu warunków przyznawania płatności dla poszczególnych interwencji.
Ponadto, w terminie składania wniosków o płatności bezpośrednie rolnik będzie miał możliwość wnioskować o następujące płatności:
- Płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne w ramach interwencji
przyznawane są jeżeli podmiot ubiegający się o przyznanie tych płatności posiada nie mniej niż 1 ha i realizuje zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatyczne, o których mowa w art. 70 ust. 1 rozporządzenia 2021/2115, w ramach następujących interwencji:
- Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000;
- Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000;
- Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000;
- Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych;
- Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie;
- Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie;
- Bioróżnorodność na gruntach ornych.
- Płatności ekologiczne przyznaje się do użytków rolnych (minimum 1 ha) będących w posiadaniu rolnika, na których prowadzi produkcję ekologiczną w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 23 czerwca 2022 r. o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej i realizuje zobowiązanie ekologiczne.
- Premie z tytułu zalesień, zadrzewień lub systemów rolno-leśnych są przyznawane za realizację innych zobowiązań w dziedzinie zarządzania, o których mowa w art. 70 ust. 1 rozporządzenia 2021/2115.
- Płatności ONW są przyznawane rolnikowi do użytków rolnych będących w jego posiadaniu położonych na obszarach, o których mowa w art. 71 ust. 2 rozporządzenia 2021/2115, którymi są obszary określone w przepisach wydanych na podstawie art. 45 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 dotyczących szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 12 tej ustawy.
Rolnik aktywny zawodowo
Co do zasady, rolnik jest uznawany za aktywnego zawodowo, jeżeli decyzja o ustaleniu kwoty płatności bezpośrednich jest nie wyższa niż 5 000 EUR.
Pomocy nie przyznaje się rolnikowi, który administruje portami lotniczymi, wodociągami lub stałymi terenami sportowymi lub rekreacyjnymi lub świadczy usługi przewozu kolejowego lub usługi w zakresie obrotu nieruchomościami, chyba że:
1) działalność rolnicza jest jego działalnością przeważającą, co wynika z danych zawartych w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, Krajowym Rejestrze Sądowym lub dokumentów z REGON lub
2) udokumentuje, że:
- a) przychód z działalności rolniczej stanowi co najmniej 1/3 całego jego przychodu lub
- b) kwota płatności bezpośrednich przysługujących temu rolnikowi za dany rok wynosi co najmniej 5% całości przychodów z działalności pozarolniczej, lub
3) wysokość otrzymanych przez tego rolnika płatności bezpośrednich za rok poprzedzający rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy, nie przekracza równowartości 5 000 EUR, a w przypadku gdy nie otrzymał płatności bezpośrednich za rok poprzedzający rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy – suma:
- a) iloczynu liczby kwalifikujących się hektarów posiadanych przez tego rolnika i średniej krajowej wysokości płatności bezpośrednich za hektar za rok poprzedzający rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy oraz
- b) iloczynu wyrażonej w dużych jednostkach przeliczeniowych (DJP) liczby zwierząt posiadanych przez tego rolnika, które zostały zatwierdzone do płatności bezpośrednich w roku złożenia wniosku o przyznanie pomocy i średniej krajowej wysokości płatności bezpośrednich do zwierząt w zł na DJP za rok poprzedzający rok złożenia wniosku o przyznanie pomocy – nie przekracza równowartości 5 000 EUR.
Minimalna powierzchnia kwalifikująca się do płatności
Płatności bezpośrednie są przyznawane rolnikowi, jeżeli prowadzi działalność rolniczą, łączna powierzchnia gruntów objętych obszarem zatwierdzonym do podstawowego wsparcia dochodów będących w posiadaniu tego rolnika jest nie mniejsza niż 1 ha, a powierzchnia działki rolnej nie mniejsza niż 0,1 ha.
Pomimo niespełnienia ww. warunku, płatności bezpośrednie są przyznawane, jeżeli:
rolnik spełnia warunki do przyznania płatności związanych do zwierząt lub płatności dobrostanowych i złoży wniosek o ich przyznanie, a łączna kwota płatności bezpośrednich, jakie miałyby zostać przyznane w danym roku temu rolnikowi, przed zastosowaniem kar i kar administracyjnych wynosi co najmniej równowartość w złotych kwoty 200 euro.
Spełnienie wymogów określonych w warunkowości, kryteriów dotyczących tzw. rolnika aktywnego zawodowo oraz minimalnej powierzchni zatwierdzonej do podstawowego wsparcia dochodów jest obligatoryjne w celu ubiegania się i uzyskania płatności bezpośrednich.
W związku z uruchomieniem wybranych interwencji w ramach PS WPR na lata 2023-2027 oraz wprowadzanymi zmianami w warunkach przyznawania płatności Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie we współpracy z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zaplanowało szkolenia na temat zasad wypełniania wniosku o przyznanie płatności w ramach systemu wsparcia bezpośredniego na 2023 rok.
Serdecznie zapraszamy do śledzenia wydarzeń na stronie internetowej CDR – www.cdr.gov.pl oraz uczestnictwa w szkoleniach.
Łukasz Bocheński, CDR Oddział w Poznaniu
Opracowano na podstawie:
- Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027.
- Projekt z dnia 15 listopada 2022 r. Ustawa o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej.
