Gleba nadal pozostaje podstawą produkcji roślinnej na świecie. Mimo zwiększającej się powierzchni upraw bezglebowych, stale najpopularniejsza jest i jeszcze długo będzie tradycyjna produkcja glebowa. Gleba jest więc podstawowym czynnikiem mającym wpływ na kondycję roślin i końcowy plon. Od jej stanu zależy również różnorodność biologiczna, a także jakość wód gruntowych. Aby utrzymać ją w dobrej kondycji, należy dbać o glebę przez cały rok. Jednym z najprostszych sposobów poprawy właściwości gleby jest aplikowanie kwasów humusowych.
Dzięki wygodzie stosowania kwasów humusowych (zazwyczaj są to preparaty płynne), a także braku większych restrykcji (roślina główna oraz jej faza wzrostu nie grają większej roli) jest to korzystny zabieg, który można wykonać niskim kosztem, nie generując przy tym nawet dodatkowego przejazdu.
Preparatów zawierających kwasy humusowe jest na rynku wiele. Tak jak zawsze warto jednak zwrócić uwagę na ich skład.
Kwasy humusowe
Kwasy humusowe są to makrocząsteczki zawierające substancje humusowe. Są one materią organiczną powszechnie występującą w glebie, naturalnych zbiornikach wodnych i osadach powstałych w wyniku rozkładu szczególnie pozostałości roślinnych. Wysoką zawartość kwasów humusowych w glebie zawdzięczamy np. pozostawieniu resztek pożniwnych na polu.
Same kwasy humusowe można podzielić na trzy główne grupy: kwasy huminowe, fulwowe i huminy. Uwagę należy jednak skupić na kwasach huminowych i fulwowych, które są w stanie poprawić żyzność i zdrowotność gleby w krótkim czasie. Kwasy humusowe to nieodłączna część zdrowej gleby:
- poprawiają aktywność fizyczną i biochemiczną przez poprawę struktury,
- mają zdolność zatrzymywania wody,
- zwiększają dostępność składników pokarmowych dla roślin (szczególnie przez chelatowanie i współtransport mikroelementów),
- tworzą środowisko przyjazne dla drobnoustrojów glebowych,
- ograniczają transport metali ciężkich, w konsekwencji wytrącając je i redukując pobieranie ich przez rośliny.
Regularne stosowanie kwasów humusowych jest korzystne także dla roślin i przyczynia się m.in. do: wspomagania procesu fotosyntezy, polepszania kondycji roślin oraz ich odporności na warunki stresowe i poprawy parametrów jakościowych plonu.
Kwasy huminowe
Kwasy huminowe są podstawową frakcją, której rolą jest zapobieganie degradacji gleby. Zawierają one około 60% węgla organicznego, który odgrywa kluczową rolę w życiu pożytecznych mikroorganizmów glebowych. Ponadto kwasy huminowe to źródło azotu, tlenu, wodoru oraz siarki. Sprawdzają się one także jako substancje „przyciągające wodę” – szczególnie przydatne przy braku regularnych opadów lub w przypadku suszy, występującej praktycznie każdego roku.
Najkorzystniejsza dla gleby będzie aplikacja zarówno kwasów huminowych, jak i fulwowych, gdyż to właśnie ich wspólne działanie daje możliwość uzyskania efektu retencji wodnej.
Kwasy fulwowe
Są to związki rozpuszczalne w wodzie, które zawierają około 50% węgla organicznego. Mają również więcej tlenu niż kwasy huminowe. Ich podstawowym działaniem jest wpływanie na pojemność sorpcyjną gleby zwiększając zatrzymywanie jonów w całym kompleksie, co dodatkowo sprawia, że składniki mineralne są dla roślin lepiej dostępne. Oprócz tego frakcja ta ogranicza proces bielicowania gleb. Sprawia, że tlenki żelaza, krzemionki, fosforu i manganu są mniej wypłukiwane w głąb gleby. Proces ten obecnie spotykany jest dość często i staje się coraz większym problemem, ze względu na pogarszanie struktury i utrudnianie roślinom dostępu do składników pokarmowych.
Huminy – ostatnia frakcja kwasów humusowych
Są one nierozpuszczalną częścią kwasów humusowych. Zapewniają charakterystyczny ciemny kolor wszystkim produktom zawierającym kwasy humusowe. Ogólne właściwości tej frakcji nie są na razie dobrze poznane.
Dbanie o glebę jest ważne również na poziomie mikrobiologicznym. Szczególnie w jej wierzchnich warstwach obecnych jest wiele mikroorganizmów: bakterii i grzybów niezbędnych do prawidłowego rozwoju roślin uprawnych. Różnorodne mikroorganizmy zamieszkujące glebę są kluczem do zapewnienia jej m.in. prawidłowej struktury. Innymi czynnikami wpływającymi na jej stan są stosunki powietrzno-wodne, a więc dobrze dobrana agrotechnika. Organizmy beztlenowe zamieszkujące glebę są najmniej pożądaną grupą. To one właśnie odpowiedzialne są za gnicie resztek roślinnych zamiast za prawidłowy ich rozkład. Z tego powodu włączenie kwasów humusowych do programu nawożenia jaki planujemy zastosować w danym sezonie to odpowiedzialna decyzja, która za kilka sezonów może przynieść realne efekty w postaci żyznej gleby i zadowalających plonów.
Na polskim rynku kwasy humusowe są oferowane przez wiele firm. Formy tych preparatów są bardzo zróżnicowane: płynne, sypkie, granulowane. Ale dostępne są także jako nawozy czy dodatki do nawozów organicznych, organiczno-mineralnych czy to polepszaczy glebowych lub biostymulatorów. Ponieważ są one głównym składnikiem próchnicy glebowej ich dodatek (nawet w niewielkich ilościach) to zawsze dobry wybór i zaleta każdego preparatu wspomagającego wzrost roślin.
Brak płodozmianu, jak również intensywne użytkowanie prowadzi do pogorszenia stanu gleby. Niestety w przypadku obecnego modelu użytkowania wszystkich gruntów przeznaczonych pod uprawy, ciężko jest zapewnić glebie taką bioróżnorodność, jakiej potrzebuje. Rotacja upraw czy chociażby stosowanie nawet krótkotrwałych poplonów zawsze będzie korzystne.
Patrycja Szymańska, Warszawa
