Co wybrać, aby odpowiednio dostarczyć roślinom mikroskładników, jednocześnie dbając o ograniczenie dawek nawozów stosowanych w produkcji roślinnej? Co wybrać, aby uzyskiwać wysokie plony roślin o dobrych parametrach jakościowych?
Obecnie na rynku nawozowym dostępne są nawozy mikroelementowe zarówno na bazie soli, jak i chelatów, czyli połączeń mikroskładnika nawozowego, na przykład miedzi, cynku, manganu czy żelaza z nośnikiem chelatora.
Dużą zaletą nawozów mikroelementowych na bazie chelatów jest dobra rozpuszczalność w wodzie. Stosowanie chelatów w nawozach przeciwdziała tworzeniu nierozpuszczalnych połączeń, zwiększając tym samym dostępność składników nawozowych dla roślin. Formy chelatowe odznaczają się przez długi okres czasu dobrą dostępnością dla roślin. Mogą być one pobierane zarówno przez liście, jak i korzenie roślin czy to w postaci uwolnionego jonu, czy też całej cząsteczki chelatu.
Ważną zaletą nawozów na bazie chelatów jest również ich duża stabilność w szerokim zakresie wartości pH. W związku z tym przy aplikacji doglebowej mikroskładniki w formie chelatów nie ulegają wiązaniu przez koloidy glebowe, a dodatkowo nie są tracone w efekcie wymywana w głębsze warstwy gleby, co związane jest między innymi z ich stopniowym uwalnianiem do formy jonowej. Daje to przewagę form chelatowych mikroelementów, które mogą być pobierane przez rośliny w dłuższym przedziale czasowym w porównaniu do soli.
Cząsteczki chelatów są obojętne chemicznie, co sprawia, że nie ulegają uwstecznieniu w tkankach przewodzących liścia. W przypadku wystąpienia deficytu mikroskładnika na plantacji zastosowanie formy chelatowej umożliwia bardzo szybkie działanie interwencyjne, co przekłada się na szybką likwidację występujących objawów niedoborów. Należy jednak pamiętać, że pobieranie mikroskładników w formie chelatów i ich efektywne wykorzystanie przez rośliny zależy w znacznym stopniu od temperatury powietrza, która powinna mieścić się w granicach od 15 do 25 ºC. Stąd też nie zaleca się aplikacji mikroelementów w formie chelatów przy niższych temperaturach panujących w okresie jesiennym czy też wczesnowiosennym.
Sole nieorganiczne mikroskładników, takie jak azotany, siarczany i chlorki w porównaniu do form chelatowych, mimo dobrej rozpuszczalności w wodzie, charakteryzują się wolniejszym i dodatkowo słabszym pobieraniem przez rośliny. Poza tym stosowanie soli mikroelementów wymaga zastosowania wyższej dawki mikroelementu, w odniesieniu do dawki, którą stosuje się w formie chelatu. Przy doglebowej aplikacji mikroskładników w formie soli nieorganicznych, w odniesieniu do form chelatowych, ulegają one w większym stopniu uwstecznieniu, stając się trudno dostępne dla roślin lub też mogą ulegać wymyciu w głąb profilu glebowego. Jednak sole nieorganiczne mikroskładników, w odróżnieniu od form chelatowych, można aplikować przy niższych temperaturach powietrza, ponieważ ich pobieranie przez rośliny nie wiąże się z zaangażowaniem procesów energetycznych. Umożliwia to stosowanie mikroskładników w formie soli nieorganicznych w okresie wczesnej wiosny i późnej jesieni.
Redukcja ilości wnoszonych nawozów, między innymi poprzez stosowanie form chelatowych składników nawozowych i dbanie o parametry jakościowe roślin bardzo wyraźnie pokrywa się z jednym z wyzwań Wspólnej Polityki Rolnej, a mianowicie z ochroną zasobów naturalnych i środowiska, przy jednoczesnym zapewnieniu produkcji bezpiecznej i wysokojakościowej żywności. Wytwarzanie żywności w sposób zrównoważony daje z jednej strony możliwość zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, z drugiej zagwarantowania producentom rolnym odpowiedniego poziomu życia, a konsumentom otrzymania zdrowej i wartościowej żywności przystępnej cenowo.
dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. uczelni
