Wdrażają innowacje, łamią stereotypy, aktywnie działają i odnoszą sukcesy – właśnie takie są polskie kobiety wiejskie. 8 marca, w Dniu Kobiet, o kobiecym obliczu polskiej wsi opowiedziała Monice Witek Maria Sikorska, dziennikarka oraz założycielka i prezeska Stowarzyszenia Liderki Innowacji.
Jakie są współczesne kobiety wiejskie?
– Inspirujące, kreatywne, przedsiębiorcze, a także stawiające na innowacje. Dodałabym jeszcze także odważne. Nie boją się często trudnych decyzji, wyzwań, nowych rozwiązań, pójścia pod prąd – bez drogi na skróty. Nie są jednak w swoim działaniu brawurowe. Podchodzą do wszystkiego z rozwagą i powiedziałabym – dużą uważnością. Niedawno powstał międzynarodowy cykl dokumentalny o najlepszych rolnikach na świecie. Bohaterką jednego z filmów była polska rolniczka, Liderka Innowacji Agnieszka Tołłoczko-Wróbel z gospodarstwa Szkotowo w województwie warmińsko-mazurskim. Jaki twórcy nadali tytuł filmowi z jej udziałem? The Brave – Odwaga. Ta kobieta teraz z sukcesem podbija rynek rolny, ale gdy przejęła rodzinne gospodarstwo, musiała ciężko pracować na to, by udowodnić tacie, innym, że jako kobieta da radę zarządzać biznesem. Biznesem, który dawniej był domeną głównie mężczyzn. Teraz doszła do momentu, że nikomu już nic udowadniać nie musi. Ma świadomość swojej siły.
Jesteśmy świadkami znaczącej zmiany obecności kobiet z terenów wiejskich w życiu publicznym?
– Głos kobiet wiejskich z pewnością jest coraz bardziej słyszalny, a ich działania zauważane. Mamy wspaniałe rolniczki, przedsiębiorczynie z sektora rolno-spożywczego, z sektora ogrodniczego. Kobiety tworzą wsie tematyczne, smart villages, prężnie działają w kołach gospodyń. Warto tu zauważyć, że na terenach wiejskich aktywnie działają również panie, które całkiem niedawno przeprowadziły się na wieś i przywożą dawkę nowych pomysłów. Coraz więcej pań stoi na czele sołectw. To nowoczesne menadżerki wsi.
Kobiety wiejskie się zmieniły?
– Zmieniła się struktura wsi, a wraz z nią również role społeczne płci. Kobiety wiejskie są siłą napędową współczesnej polskiej wsi.Z badań przeprowadzonych przez naukowców z Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk wynika, że kobiety wiejskie coraz lepiej czują się w innych niż rodzinne rolach i coraz śmielej po nie sięgają. Oczekują również większej równości i dostępu do miejsc pracy i władzy. Badacze PAN wskazują nawet, że jesteśmy świadkami znaczącej zmiany obecności kobiet w sferze publicznej, którą mężczyźni przeoczyli lub której… po prostu nie chcą dostrzec. Jest dobrze, ale mogłoby być lepiej… Jak wynika z badań zleconych przez Unię Europejską, jeśli chodzi o rozwój przedsiębiorczości, kobiety są wciąż niedostatecznie reprezentowane i niedofinansowane. Rolniczki mają jeszcze o co walczyć. Jak pokazują dane europejskiej Komisji ONZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa, jest sporo nierówności w procesie pozyskiwania dostępu do szkoleń i wsparcia niezbędnych w produkcji rolnej.Są również przypadki marginalizowania i niedoceniania roli kobiet, wykluczania ich z podejmowania istotnych decyzji. Gdyby kobiety miały dostęp do takiego samego zaplecza co mężczyźni, to – według wyliczeń członków Komisji – uzyskiwane przez nie efekty pracy zwiększyłyby się nawet o 30 proc., co z kolei mogłoby się przyczynić do eliminacji głodu wśród 100–150 milionów ludzi na świecie.
Zawsze mówi Pani o ogromnym potencjale kobiet wiejskich.
– Kobiety wiejskie mają moc! Ten ich potencjał jest jednak jeszcze niedostatecznie wykorzystywany, co potwierdza choćby jeden z raportów Parlamentu Europejskiego. Wynika z niego, że istnieje potrzeba większej edukacji biznesowej i szkoleń skupiających się na tworzeniu biznesplanów, rozwijaniu umiejętności przywódczych i księgowości dla kobiet na obszarach wiejskich. Niezbędny jest również indywidualny coaching ściśle dostosowany właśnie do potrzeb kobiet. Jak wynika z danych Eurostatu, tylko ok. 30% kobiet zajmuje najwyższe stanowiska w gospodarstwach rolnych i hodowlanych w Unii Europejskiej. Około 1/3 gospodarstw w krajach Wspólnoty jest zarządzana przez kobiety. Tylko 4,2% kobiet kierujących gospodarstwami rolnymi ma mniej niż 35 lat. Wskaźnik zatrudnienia kobiet wiejskich pozostaje stale niższy niż mężczyzn wiejskich. Według ekspertów, lepsze wykorzystanie kobiecego potencjału mogłoby zwiększyć polski PKB o 9%, czyli o 300 mld zł rocznie. Kobiety wiejskie mogą wiele zmienić i wszystkie znaki na niebie i ziemi wskazują, że to zrobią. Bo już teraz zmieniają – choćby sektor rolno-spożywczy. Zarządzanie, zrównoważony rozwój, innowacje – one są w tym naprawdę dobre!
Kobiety mogą zwiększyć innowacyjność sektora rolno-spożywczego?
– Jestem o tym przekonana! Kobiety w Polsce prowadzą około 30 proc. wszystkich gospodarstw. Co czwarta rolniczka zarządza gospodarstwem o powierzchni większej niż 100 hektarów. Przybywa również pań zarządzających biznesem rolnym – w szczególności na Kujawach i Pomorzu, w Wielkopolsce i na Mazowszu. Z dala od miejskiego zgiełku jest wiele innowacyjnych kobiet. Magdalena Węgiel i Agnieszka Sendor – mama i córka, stały się naturalnym przedłużeniem historii pstrąga potokowego w Ojcowskim Parku Narodowym. Zdobyły tytuł Innowacyjnych rolniczek Unii Europejskiej przyznawany przez Komisję Europejską. Z sukcesem udało się im przywrócić świetność hodowli naturalnego mieszkańca Jury i rzeki Prądnik. Dr Barbara Baj-Wójtowicz jest znaną na świecie promotorką agroleśnictwa. Otrzymała ostatnio nagrodę Polish Businesswoman Award dla marki Lubelskie Zioła – Lidera w produkcji żywności o działaniu prozdrowotnym i wdrażaniu agroleśnictwa w Polsce. Stworzona przez nią Eco-Farm Sosnówka przyniosła również nagrodę dla najbardziej innowacyjnej firmy na polskiej wsi. Dr Agnieszka Orzeł to wybitny naukowiec i doświadczony hodowca owoców jagodowych, twórczyni nowych odmian malin i jeżyn, które podbijają światowe rynki. Mogłabym tutaj wymienić jeszcze wiele Liderek Innowacji, które wprowadziły innowacyjne rozwiązania, produkty. Zaangażowanie pań w sektorze rolno-spożywczym, ogrodniczym, przynosi efekty – innowacyjne projekty oraz przedsięwzięcia, które okazują się kluczowe dla dynamicznego rozwoju krajowego rolnictwa. Kobietom nie brakuje nowatorskich pomysłów na nowe podejście do produkcji i konsumpcji żywności w obliczu wyzwań naszych czasów, jak choćby zmian klimatu. Choć sytuacja zmienia się, sektor rolno-spożywczy nadal jest jednak zdominowany przez mężczyzn. Przykładowo, jak wskazują eksperci EIT Food, patrząc na Europę, tylko 20% startupów agrifood w Europie Środkowo-Wschodniej zostało założonych przez kobiety. Panie nadal potrzebują wsparcia, by z sukcesami rozwijać swoją działalność w branży rolno-spożywczej.
Czy kobiety wiejskie są przekonane o wadze kryzysu klimatycznego?
– Jak wynika z raportu „Kobiety. Wieś. Klimat i środowisko. W mozaice postaw, poglądów i działań.”, który stworzył Instytut Spraw Publicznych wspólnie z Fundacją im. Heinricha Bölla, mieszkanki wsi są w większym stopniu niż ogół Polaków przekonane o wadze kryzysu klimatycznego. Z deklaracji badanych wynika, że gospodarstwa rolne stosują różne rozwiązania sprzyjające ochronie środowiska i klimatu w rolnictwie, jak dywersyfikacja upraw, utrzymywanie trwałych użytków zielonych, ograniczanie zużycia pestycydów i środków ochrony roślin, przy czym najczęściej stosowane są te, które są obligatoryjne w ramach obowiązkowego komponentu systemu płatności bezpośrednich wspólnej polityki rolnej. Kobiety dostrzegają związek między ochroną środowiska i klimatu a ogólną sytuacją i problemami wsi. Przykładem mogą być działania Kamili Kasperskiej, także Liderki Innowacji, która wraz z mężem prowadzi Anielskie Ogrody, edukacyjne gospodarstwo ekologiczne w województwie lubuskim. To właśnie ona otrzymała nagrodę Rural Inspiration Awards (RIA) 2021: „Nasza wiejska przyszłość” w kategorii „Popular Vote”. Internauci zdecydowali, że to właśnie jej zielona wizja przyszłości, może być inspiracją dla innych. Konkurencja była spora – 125 projektów z UE. W konkursie Rural Inspiration Awards 2021, doceniane są projekty lub inicjatywy dotyczące zmian klimatycznych, ochrony lub odbudowy różnorodności biologicznej. Organizatorzy chcą wyróżniać projekty dające przykład zrównoważonego rozwoju i przyczyniające się do ekologicznej odbudowy, czy to na poziomie pojedynczych gospodarstw, czy też na poziomie społeczności wiejskich. Ważne jest, aby projekty demonstrowały skokową zmianę lub bardziej uniwersalne podejście pozwalające na powtórzenie projektu gdzie indziej.
Widząc potencjał kobiet wiejskich, postanowiła Pani założyć Stowarzyszenie Liderki Innowacji?
– Jeżdżąc jako dziennikarka telewizyjna od kilkunastu lat na nagrania na tereny wiejskie, zauważyłam, jak bardzo kobiece oblicze ma polska wieś, jakie wspaniałe kobiety tam mieszkają, działają, odnoszą sukcesy. Stwierdziłam, że nie ma stowarzyszenia, które zrzeszałoby panie aktywnie działające na wsi. Właśnie dlatego, wraz z wspaniałymi ekspertami z różnych dziedzin, postanowiłam założyć stowarzyszenie. Dostarczamy kobietom ze wsi skuteczne narzędzia, które zwiększają szanse oraz możliwości w biznesie oraz wspierają ich rozwój społeczno-edukacyjny i osobisty w zakresie zrównoważonego rozwoju. Aktywizujemy, edukujemy oraz wspieramy kobiety działające na terenach wiejskich. Promujemy ich działalności, przedsięwzięcia oraz inicjatywy. Pomagamy im w tworzeniu, kreowaniu ich marki własnej, biznesu, a także w budowaniu pewności siebie. Stworzyłyśmy platformę służącą wzajemnej inspiracji dla kobiet. To dla nich motywujące oraz wspierające. Umożliwiamy paniom kontakt z liderkami z różnych regionów Polski, z innych krajów, a także z ekspertami z różnych dziedzin naukowych. Zrzeszamy już kilkaset kobiet. Czekamy na kolejne Liderki w naszym gronie!
Czy nowa Wspólna Polityka Rolna zmierza ku wzmocnieniu pozycji kobiet wiejskich?
– Wspólna Polityka Rolna ma być bardziej socjalna, będzie nadal wspierać równouprawnienie płci na obszarach wiejskich poprzez nowe plany strategiczne WPR 2023-2027. Wskazuje na to choćby cel szczegółowy 8 – mówiący o promowaniu zatrudnienia, wzroście reprezentacji w procesach decyzyjnych, udziału w działalności rolniczej, włączeniu społecznym i rozwoju lokalnym na obszarach wiejskich. W WPR przewidziano inwestycje w strukturę społeczno-gospodarczą obszarów wiejskich UE. Niektóre państwa członkowskie planują dalsze wysiłki na rzecz wspierania sukcesji gospodarstw rolnych, zwiększenia równouprawnienia płci na obszarach wiejskich oraz wzmocnienia pozycji kobiet w rolnictwie. Ponad 6 mln osób skorzysta bezpośrednio z doradztwa, szkoleń i wymiany wiedzy finansowanych w ramach WPR lub weźmie udział w projektach innowacyjnych w ramach europejskiego partnerstwa innowacyjnego (ze szczególnym uwzględnieniem efektywności środowiskowej i klimatycznej lub aspektów społecznych i wiejskich). Strategia Równości Płci 2020-2025 także ma na celu m.in. osiągnięcie równego udziału kobiet we wszystkich sektorach gospodarki, w tym w rolnictwie i na obszarach wiejskich.
Rozmawiała: Monika Witek
